ΑΡΚΑΔΙΟΝ, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Αρκάδιον

Εκδίδοται άπαξ της εβδομάδος. Ρέθυμνο, 29 Σεπτεμβρίου 1884 – 17 Μαϊου 1886 (αρ. φ. 1-66), 7 Φεβρουαρίου 1887 – 20 Απριλίου 1887 (αρ. φ. 67-76), 1 Ιανουαρίου 1888 – 23 Απριλίου 1888 (αρ. φ. 108-125) και 22 – 27 Σεπτεμβρίου 1888 (αρ.φ. 143 και 144). Ιδιοκτήτης και Υπεύθυνος Συντάκτης: Στυλιανός Εμμ. Καλαϊτζάκης*. Κάτω από τον τίτλο υπάρχει το motto: “Πατρός τε και Μητρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον έστιν η Πατρίς, και σεμνότερον και αγιώτερον (Πλάτων)”. Εβδομαδιαία, τετρασέλιδη, τρίστηλη, διαστάσεων 43Χ30 εκ.  Η τιμή φύλλου 1 γρόσι. Η ετήσια συνδρομή για την Κρήτη 10 φράγκα και για τους εκτός Κρήτης συνδρομητές 15 φρ. Από την 1^η Ιανουαρίου 1988 μειώνεται η τιμή φύλλου στους 50 παράδες και η ετήσια συνδρομή στα 7 φράγκα για το Ρέθυμνο, 8 για την υπόλοιπη Κρήτη και 9 για το εξωτερικό. Τυπωνόταν στο ιδιόκτητο τυπογραφείο του εκδότη της Στυλ. Ε. Καλαϊτζάκη.

Η εφημερίδα στην ουσία αποτελεί συνέχεια του Νέου Ραδάμανθυ*, που εξέδιδε από το 1881 ο Στυλ. Καλαϊτζάκης, στο τελευταίο φύλλο του οποίου (22 Σεπτ.1884) αναφέρει: “Το ύστατον εμφανίζεται σήμερον ο Νέος Ραδάμανθυς. Από της προσεχούς εβδομάδος άρχεται η έκδοσις του Αρκαδίου”. Η δομή της σε γενικές γραμμές παραμένει η ίδια με εκείνη του Νέου Ραδάμανθυ που προηγήθηκε. Δηλαδή στην πρώτη σελίδα συνήθως υπάρχει το κύριο άρθρο, η επιφυλλίδα και η στήλη “Διάφορα”, η οποία περιλαμβάνει την τοπική ειδησεογραφία. Στις εσωτερικές σελίδες υπάρχουν οι στήλες “Αθηναϊκά”, “Εξωτερικά”, “Ποικίλα”, επιστολές και ανταποκρίσεις. Διαφημιστικές καταχωρήσεις βρίσκομε στην τρίτη και τέταρτη σελίδα, ενώ τα δικαστικά καταλαμβάνουν την τέταρτη σελίδα και καμιά φορά εκτείνονται και στην τρίτη. Τακτικούς συνεργάτες δεν είχε η εφημερίδα, μόνο περιστασιακούς επιστολογράφους, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει ο διαπρεπής γλωσσολόγος Γ.Ν.Χατζιδάκις. Αρκετοί επιστολογράφοι χρησιμοποίησαν ψευδώνυμα όπως “Φοίνιξ”, “Αμαριώτης”, “Επιμενίδης”, “Κύδων”, “Πολυχνίτης” κ.ά. Θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στον συνεργάτη της εφημερίδας με το ψευδώνυμο “Ιδαίοι Δάκτυλοι”, του οποίου τα λίγα κείμενα που δημοσιεύθηκαν προκάλεσαν την οργή της τοπικής Τουρκικής Διοίκησης. Από τα άρθρα της εφημερίδας ξεχωρίζουν αυτά που αναφέρονται στην ελευθεροτυπία και στην παιδεία, ενώ σημαντική θέση έχουν στις σελίδες της οι λόγοι που εκφωνήθηκαν σε διάφορες περιπτώσεις και οι οποίοι διακρίνονται σε πατριωτικούς, παιδευτικούς, επικήδειους κλπ.

Η μετονομασία της και η επιλογή του ονόματος Αρκάδιον προϊδεάζει για τη στάση που θα τηρήσει η νέα εφημερίδα απέναντι στην Τουρκική Διοίκηση. Πράγματι στις στήλες της αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους αντιπολιτευτικά κείμενα με αναφορές στις θυσίες του Κρητικού Λαού και τους αγώνες του απέναντι στον Τούρκο κατακτητή. Δεκαοχτώ χρόνια μετά την ολοκαύτωση του Αρκαδίου, δηλαδή στις 8 Νοεμβρίου του 1884 τελείται το πρώτο μνημόσυνο για τους πεσόντες και εκφωνούνται πύρινοι πατριωτικοί λόγοι. Το ίδιο συμβαίνει και ένα χρόνο μετά στο επόμενο μνημόσυνο. Η εφημερίδα και στις δύο περιπτώσεις δημοσιεύει τους λόγους που εκφωνήθηκαν, καθώς και εκτενή περιγραφή και σχολιασμό των τελετών. Τα όλο και πιο συχνά, ενοχλητικά για την εξουσία, κείμενα οδηγούν την τουρκική διοίκηση, στην παύση της εφημερίδας επί τρίμηνο από 6 Ιαν.1886. Με τη λήξη της ποινής η Διοίκηση την 3 Μαρτίου 1886 με νέα απόφασή της παύει “διά παντός” την εφημερίδα, επειδή “από των αρχών της εκδόσεώς της ηκολούθησε πορείαν ήτις αντιστρατεύεται εις τα συμφέροντα της Αυτοκρατορικής Κυβερνήσεως”. Στη θέση του Αρκαδίου θα κυκλοφορήσουν τρία φύλλα του Νέου Ραδάμανθυ και στη συνέχεια ο Στυλ. Καλαϊτζάκης, παρά την απαγόρευση, θα επανεκδώσει το Αρκάδιον που κυκλοφορεί στις 11 Απριλίου 1886 με βαρυσήμαντο άρθρο υπό τον τίτλο “Ύπνος και Θάνατος”, με το οποίο στιγματίζεται η αυθαιρεσία της τουρκικής εξουσίας, με τόλμη που εκπλήσσει και μάλιστα σε περίοδο τουρκοκρατίας για την Κρήτη. Θα κυκλοφορήσουν πέντε ακόμη φύλλα της και στο τελευταίο υπάρχει η “ειδοποίησις” ότι οι συνδρομητές του Αρκαδίου θα λαμβάνουν στο εξής την Παρρησία, τη δεύτερη εφημερίδα που κυκλοφορούσε τότε στο Ρέθυμνο. Από εδώ και στο εξής και ως τα μέσα του 1889, οπότε θα απαγορευθεί οριστικά η κυκλοφορία εφημερίδων στην Κρήτη, το Αρκάδιον θα εναλλάσσεται με την Παρρησία σε ένα παιχνίδι πρωτοφανούς εμπαιγμού της εξουσίας. Δηλαδή όταν κλείνει το Αρκάδιον τη θέση του παίρνει η Παρρησία και αντιστρόφως (βλ. λ. Παρρησία). Έτσι όταν η Παρρησία θα κλείσει στις αρχές του 1887 θα την διαδεχθεί το Αρκάδιον από 7-2-1887 μέχρι 20-4-1887. Το ίδιο θα συμβεί δυο φορές και το 1888 οπότε το Αρκάδιον θα πάρει τη θέση της Παρρησίας από 1-1-1888 μέχρι 23-4-1888 και από 22-9-1888 έως 27-9-1888. Το πόσο εξόφθαλμος ήταν ο εμπαιγμός της τουρκικής εξουσίας καταφαίνεται από το γεγονός οι υπεύθυνοι των δύο εφημερίδων δεν έμπαιναν στον κόπο να χρησιμοποιήσουν διαφορετική αρίθμηση των φύλλων για κάθε εφημερίδα, αλλά διατηρούσαν την ίδια αρίθμηση και για τους δύο τίτλους!

.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ: -ΒΒ.  -Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: -Κρήτη, Εφημερίς της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης, φ. 794(24-3-1886). -Μάρκος Γιουμπάκης, “Οι πρώτες Ρεθεμνιώτικες εφημερίδες”, εφ. Κρητική Επιθεώρησις, 6-21 Φεβρουαρίου 1969. -Ξενοφών Παγκαλιάς, “Οι Κρητικές εφημερίδες του περασμένου αιώνα”, π. Κρητική Εστία, 260/261(1980),403-413. - Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου, “Εκατό χρόνια Ρεθεμνιώτικων εφημερίδων”, π. Προμηθεύς ο Πυρφόρος, 29(1982),165-181. -Του ίδιου, “Ο Τύπος του Ρεθύμνου”, Επτά Ημέρες της Καθημερινής, φ. 20-7-1997. -Του ίδιου, “Οι πρώτες εφημερίδες του Ρεθύμνου: Τουρκοκρατία και Αυτονομία” στον τόμο Ρέθυμνο 1898-1913: Από την Αυτονομία στην Ένωση, Ρέθυμνο 1998, σ. 53-56.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

(Έχει δημοσιευθεί στην Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού Τύπου 1784 – 1974)