Η
ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
ΤΟΥ
ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1896-1898
ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ
Λέγεται
ότι το πιο βαθύ σκοτάδι της νύχτας είναι λίγο πριν ξημερώσει. Έτσι και κατά τα
έτη 1896-1898, δηλαδή λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος της ελευθερίας πάνω από την
Κρήτη, ο χριστιανικός πληθυσμός του νησιού υπέφερε τα πάνδεινα.
 |
| Διανομή επισιτιστικής βοήθειας από τους Ρώσους στον ντόπιο πληθυσμό. |
Στο
διαμέρισμα του Ρεθύμνου, στο οποίο αναφέρεται το παρόν σημείωμα, επικρατεί επαναστατική
έξαψη και αναταραχή. Οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τα χωριά και τις περιουσίες τους
και κλείνονται στην πόλη, όπου λεηλατούν τα χριστιανικά καταστήματα και σπίτια.
Επίσης πραγματοποιούν συχνές εξορμήσεις στα χωριά που περιβάλλουν την πόλη και
επιδίδονται σε φόνους χριστιανών, καθώς και σε κλοπές, αρπαγές και πυρπολήσεις
των χριστιανικών περιουσιών.
Ήδη από την άνοιξη του 1896 έχει
αρχίσει η συστηματική καταστροφή των χριστιανικών περιουσιών. Η έκταση των
καταστροφών και η μανία των Τούρκων ατάκτων προβάλλει ανάγλυφα από αναφορά[1], προς τον Τούρκο διοικητή, των κατοίκων των γύρω από την
πόλη χωριών, η οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρει:
Ἐξοχώτατε, οἱ εὐσεβάστως ὑποφαινόμενοι κάτοικοι τῶν χωρίων Ἀτσιποπούλου,
Ἀρμένων, Γάλλου, Πρινέ, Καστέλλου, Ρουσοσπῆτι, Μύλων καί Ἄδελε τῆς ἐπαρχίας
Ρεθύμνης λαμβάνωμεν τήν τιμήν νά ἀναφέρωμεν τῇ ὑμετέρᾳ ἐξοχότητι καί δι' αὐτῆς
τῇ Σεβαστῇ Αὐυτοκρατορικῇ Κυβερνήσει τά ἑξῆς: Ἀπό ἡμερῶν, ἰδίως δέ ἀπό μιᾶς
ἑβδομάδος, στίφη ὀθωμανῶν κακοποιῶν ἐξέρχονται ἐντεῦθεν καί ἀναφανδόν, ὑπό τά ὅμματα
τῆς ἐξουσίας καί τοῦ Αὐτοκρ. Στρατοῦ, δίκην δαιμόνων, ἐπιπίπτουσι κατά τῶν χωρίων
μας καί ἐφαρμόζουσι συστηματικῶς τήν ἀγρίαν καί βάρβαρον πολιτικήν τῆς πλήρους
καταστροφῆς τῶν χωρίων μας, λεηλατούντες τά ἐν αὐτοῖς ὑπάρχοντά μας,
ληστεύοντες καί ἀπογυμνοῦντες τάς οἰκίας μας, κλέπτοντες τούς καρπούς μας καί
παραδίδοντες ἐν τέλει εἰς τό πῦρ τά οικήματά μας. Ἤδη δέ ἀπό τριῶν ἤ τεσσάρων ἡμερῶν
κατακόπτουσι τά καρποφόρα δένδρα τῶν χωρίων μας, ἐλαίας, βελανιδέας κλπ.
μεταποιοῦντες τά κοπτόμενα ξύλα εἰς ἄνθρακας πρός ἰσχράν ἐμπορίαν ἐπιδιώκοντες
διά τῶνἀπανθρώπων τούτων μέσων τήν ἐξόντωσιν τῶν χριστιανικῶν ἀνωτέρω χωρίων
καί ἡμῶν τῶν κατοίκων ὡς ἀτόμων καί οίκογενειαρχῶν...
Και οι Χριστιανοί από τη
μεριά τους δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Ανταποδίδουν τα ίσα με λεηλασίες
και καταστροφές των περιουσιών των Οθωμανών, έτσι ώστε να εκμηδενιστεί σταδιακά
κάθε παραγωγική και εμπορική δραστηριότητα, με συνέπεια ο πληθυσμός να περιέλθει
σε κατάσταση απόλυτης πενίας, η οποία κατά τη διετία 1897-1898 έφτασε τα όρια
του λιμού.
Ήδη από τα τέλη του 1896 η κατάσταση
έχει εκτραχυνθεί στο έπακρο. Οι Οθωμανοί απ' όλες τις επαρχίες του νομού,
σπεύδουν πανικόβλητοι να κλειστούν στα τείχη της πόλης. Οι Υποπρόξενοι των
ευρωπαϊκών δυνάμεων στο Ρέθυμνο τηλεγραφούν[2] στις 30 του Γενάρη στο Προξενικό Σώμα στα Χανιά για την
κατάσταση που επικρατεί μέσα στην πόλη:
...οἱ Τοῦρκοι ἐξακολουθοῦσι
κλέπτοντες καί λεηλατοῦντες τά καταστήματα ἀπειλοῦντες
πυρπολήσεις. 'Εκτός τῆς πόλεως χριστιανικαί οἰκίαι κατεδαφίζονται διά
δυναμίτιδος. Ὁ Διοικητής συνεργάζεται μετά τοῦ ὄχλου. Φοβούμεθα συμφοράς. Ἀναγκαία
ἡ ἄμεσος ἀντικατάστασίς του δι' ἐντίμου καί ἰκανοῦ προσώπου, ἀνταποκρινομένου εἰς
τάς κρισίμους περιστάσεις. Οἱ Χριστιανοί ἀπηλπισμένοι ἐξαιτοῦνται προστασίαν...
Την επομένη ο Υποπρόξενος της
Ρωσίας στο Ρέθυμνο, Γεώργιος Χατζηγρηγοράκης[3], γράφει[4] σε ακόμη δραματικότερο τόνο στον Πρόξενο της Ρωσίας στα Χανιά
Ν. Δεμερίκ:
...οἱ Χριστιανοί κάτοικοι τῆς πόλεως Ρεθύμνης βλέποντες ὅτι
ὁ ὀθωμανικός ὄχλος διευθύνει καί ἔνοπλος μέχρι σήμερον ἠπείλει ἐμπρησμούς καί
φόνους διαπράττων άκωλύτως πᾶν ὅ,τι θέλει, παραβιάζει οἰκίας Χριστιανών καί ἐξαναγκάζει
βιαίως τούς ἐν αὐτάς οἰκοῦντας νά φύγωσι, διαρπάζων τά πράγματά των, κατεδαφίζει
χριστιανικάς οἰκίας, διαρπάζει πράγματα Χριστιανών κατά τήν άποβάθραν
μεταφερόμενα καί καταστήματα περί τά δέκα μέχρι σήμερον, ὧν οἱ κύριοι μετά δακρύων
προστρέχουσι ζητοῦντες εἰς μάτην συνδρομήν διοικητικήν καί βοήθειαν, άπεφάσισαν
νά ἐγκαταλείψωσι τάς οἰκίας, τά καταστήματά των, πᾶσαν σχεδόν τήν περιουσίαν
των καί νά φύγωσιν εἰς ξένην ἀπελπισθέντες ὅτι δέν εἶναι δυνατόν πλέον νά
ζήσωσιν ἐν τῇ πόλει πιεζόμενοι ὑπό τοῦ ἑπταπλασίου ὀθωμανικοῦ πληθυσμοῦ, τῇ ἐνόχῳ
συμπράξει καί τοῦ μέλους τοῦ Τουρκικοῦ κομιτάτου τοῦ πολιτικοῦ καί στρατιωτικοῦ
Διοικητοῦ Ρεθύμνης...
Πράγματι αναχώρησαν με τα ελληνικά ατμόπλοια "Ήρα" και
"Πάρος" σε πρώτη φάση περί τις 1500 ψυχές και αργότερα οι υπόλοιποι
με τα ατμόπλοια "Πέλοψ" και "Θέτις" με συνέπεια να μείνουν
οι χριστιανικές περιουσίες, αλλά ακόμη και η Επισκοπή, η Δημογεροντία και τα σχολεία,
έρμαια στα χέρια του αχαλίνωτου
οθωμανικού όχλου, ο οποίος πλέον δεν περιορίζεται στην πόλη, αλλά εξορμά και
καταστρέφει τα χριστιανικά σπίτια των Περιβολίων και των άλλων γειτονικών χωριών[5].
Το Μάρτη του 1897 καταπλέει στο
Ρέθυμνο το ρωσικό θωρηκτό "Αυτοκράτωρ Νικόλαος" και αποβιβάζει
τριακόσιους πεζοναύτες υπό τον συνταγματάρχη Θεόδωρο Ντε Σόστακ και σταδιακά αρχίζει
να αποκαθίσταται η τάξη. Στις 25 Απριλίου καταργείται η προσωρινή χωροφυλακή η
οποία είχε συγκροτηθεί από ντόπιους Οθωμανούς και η οποία προξένησε πολλά δεινά
στους Χριστιανούς και επισημοποίησε το έγκλημα[6]. Από τα μέσα του Μάη
τα ρωσικά στρατεύματα αρχίζουν στρατιωτικούς περιπάτους προς τα γειτονικά χωριά
για λόγους άσκησης αλλά και για να εξοικειώνονται οι ντόπιοι με την παρουσία
τους. Κατά την πρώτη τους έξοδο προς τα χωριά Ατσιπόπουλο, Μικρή Γωνιά και
Ρούστικα οι Ρώσοι έγιναν ευνοϊκά δεκτοί από τον άμαχο πληθυσμό αλλά και από
τους επαναστάτες, επειδή η μέχρι τότε στάση τους υπήρξε άψογη και επειδή ἐφάνησαν
ὅτι ὡς Χριστιανοί Ὀρθόδοξοι διαφέρουσι πολύ τῶν εἰς τάς ἄλλας πόλεις τῆς Κρήτης
Εὐυρωπαίων καί δέν ἐπυροβόλησαν οὔτε ὁ στρατός οὔτε τά πολεμικά πλοῖα κατ' αὐτῶν
ἄν καί ἐδόθη ἀφορμή[7].
Ο
κρητικός λαός έχει αρχίσει να συμφιλιώνεται πλέον με την ιδέα της αυτονομίας, η
οποία δεν απορρίπτεται, όπως παλαιότερα, υπό την προϋπόθεση ότι θα αποχωρήσει ο
τουρκικός στρατός και ότι ο ηγεμόνας θα είναι Χριστιανός Ορθόδοξος και θα
επιλεγεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Οι ντόπιοι Τούρκοι βλέποντας ότι το τέλος
της κυριαρχίας τους είναι προδιαγεγραμμένο αντιδρούν σπασμωδικά. Γράφει την 8η
Ιουνίου ο Γ. Χατζηγρηγοράκης στον Ρώσο Πρόξενο στα Χανιά:
Λαμβάνω τήν τιμήν νά ἀναφέρω πρός Ὑμᾶς ὅτι τό πῦρ καί ὁ σίδηρος ἐξακολουθητικῶς
καταστρέφουσι τάς ἐντός τῆς στρατιωτικῆς ζώνης χριστιανικάς περιουσίας. Καί
σήμερον ἀκόμη ἐξακολουθοῦσιν οἱ Ὀθωμανοί νά πυρπολῶσι χριστιανικά ἐλαιόδενδρα
πλησίον τοῦ Μαρουλᾶ. καί εἶναι μέγα ἔγκλημα
νά ἐπιτρέπωσιν αἱ τουρκικαί ἀρχαί νά γείνωνται ἀνενοχλήτως τοιαῦται καταστροφαί
ὑπό τά ὅμματα αὐτῶν[8].
Ο κατάλογος που δημοσιεύεται στο
παράρτημα του σημειώματος αυτού (Πίνακας Ι), παρ' ότι δεν αφορά το σύνολο του
νομού και δεν αναφέρεται στις καταστροφές των καλλιεργειών, εντούτοις είναι
ενδεικτικός των καταστροφών που υπέστησαν τα Ρεθεμνιώτικα χωριά κατά τη διάρκεια
της επανάστασης[9].
Ήδη από τον Αύγουστο του 1897 έχει
αρχίσει να γίνεται εμφανής η ανέχεια του πληθυσμού, η οποία λόγω της
καταστροφής των καλλιεργειών δεν περιορίζεται μόνο στους οικονομικά αδύνατους
αλλά επεκτείνεται και στους μεγαλοκτηματίες. Η ανησυχία του πληθυσμού
επιτείνεται ενόψει του χειμώνα, ο οποίος προμηνύεται δύσκολος. Ο συνταγματάρχης
Σόστακ προκειμένου να βοηθήσει τις
συναλλαγές αποφασίζει ότι Δευτέρα και Παρασκευή θα γίνεται παζάρι στη θέση
Κουμπές για αγοραπωλησία και ανταλλαγή προϊόντων για την εξυπηρέτηση των χωριών
του δυτικού Ρεθύμνου[10]. Αργότερα, για την εξυπηρέτηση των χωριών του ανατολικού
Ρεθύμνου, αποφασίζεται να γίνεται παζάρι κάθε Σάββατο και στο Ἄδελε[11].
Είναι
προφανές ότι το παραπάνω μέτρο εξυπηρετούσε μόνο αυτούς που είχαν χρήματα για
αγορές και αυτούς που είχαν κάποια προϊόντα για ανταλλαγή. Για τον πολύ κόσμο
που είχε περιέλθει σε πλήρη ένδεια, αλλά και για τους κατοίκους των
απομακρυσμένων χωριών δεν είχε καμιά απολύτως πρακτική ωφέλεια. Γράφει στις
24-11-97 ο Γ. Χατζηγρηγοράκης προ τον Πρόξενο της Ρωσίας στα Χανιά:
...Τόσον τά πράγματα εἰς τάς ἐπαρχίας εἶναι δεινά ὥστε ἡ πείνα ἀναγκάζει
καθ' ἑεβδομάδα πλείστους πτωχούς οἰκογενειάρχας νά καταφεύγωσιν οἰκογενειακῶς
διά τῶν ἀτμοπλοίων καί ἄλλων πλοίων εἰς τήν Ἑλλάδα ὅπου δίδεται ἕν τεμάχιον ἄρτου
εἰς τούς ἐκεῖ προσφεύγοντας διά νά μή ἀποθάνωσιν ἐν Κρήτῃ ἐκ τῆς στερήσεως, ἡ
κατάστασις δέ αὕτη ὁλονέν θά ἐπιτείνεται μέχρις Ἰουνίου...[12].
Υπήρχε
συνεπώς η ανάγκη της οικονομικής ενίσχυσης αυτών των στρωμάτων του πληθυσμού. Οι
Ρώσοι, στους οποίους ανατέθηκε η ευθύνη της επιτήρησης του διαμερίσματος Ρεθύμνης,
ως ομόδοξος λαός έτυχαν, όπως προαναφέραμε, καλής υποδοχής από πλευράς του χριστιανικού
πληθυσμού. Αλλά και οι Ρώσοι σε καμιά
περίπτωση δεν συμπεριφέρθηκαν ως στρατός κατοχής. Παρ' όλη την προσπάθειά τους
να δείξουν ότι τηρούν αμερόληπτη και ουδέτερη στάση απέναντι στο τοπικό χριστιανικό
και μουσουλμανικό στοιχείο, είναι σε πολλές περιπτώσεις προφανής η εύνοια και
συμπάθειά τους προς το ομόδοξο χριστιανικό[13].
Η πρώτη τους μέριμνα ήταν να πάρουν
μέτρα για την αποκατάσταση της τάξης, πράγμα που κατάφεραν σε ικανοποιητικό
βαθμό, παρ' ότι την ευθύνη της διατήρησης της τάξης την είχε ο τουρκικός
στρατός. Στη συνέχεια βοήθησαν στην
ανακούφιση του εξαθλιωμένου πληθυσμού και στην ανασυγκρότηση του καθημαγμένου
τόπου. Η ανθρωπιστική βοήθεια προς το μέρος εκείνο του πληθυσμού που είχε
πληγεί περισσότερο κατά τη διάρκεια της επανάστασης, ήταν κυρίως χρήματα,
αλεύρι, δημητριακά, σπόροι για καλλιέργεια και ξυλεία για ανακατασκευή ή επισκευή
των κατεστραμμένων σπιτιών. Το πρώτο τμήμα της βοήθειας ύψους εβδομήντα πέντε χρυσών
εικοσόφραγκων παραδόθηκε στις αρχές Νοεμβρίου στον επίσκοπο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου
Διονύσιο Καστρινογιαννάκη[14], προκειμένου να διανεμηθεί κατά την κρίση του σε όσους είχαν
περισσότερη ανάγκη. Ο Επίσκοπος αντιλαμβανόμενος ότι με αυτό το ποσόν δεν είναι
δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν όλες οι ανάγκες και διαισθανόμενος ότι θα
υπάρξουν παράπονα και διαμαρτυρίες από όσους δεν λάβουν βοήθεια, καθυστερεί τη
διανομή προβληματιζόμενος για τον τρόπο που πρέπει να μοιραστούν τα χρήματα. Μάλιστα
σε επιστολή του της 27 Νοεμβρίου από το Αρκάδι γράφει προς τον Γ. Χατζηγρηγοράκη:
…Ὅσον ἀφορᾷ εἰς τήν διανομήν ἔχω γράψει εἰς τόν Ἅγιον Κυδωνίας[15] νά μοί γράψῃ τί θά κάμῃ ἐκεῖνος καί ὅ,τι κάμῃ θά κάμω καί ἐγώ.
Οὐδείς τῶν ἐδῶ καλογήρων δέχεται ν' άναμιχθῇ εἰς τήν διανομήν γινώσκων ἐκ τῶν προτέρων
τί έχει ν' άκούσῃ καί νά ὑποφέρῃ. 'Εάν ὁ
Ἅγιος Κυδωνίας προέβῃ εἰς τήν διανομήν, τότε καί έγώ θά προβῶ, ἄλλως ἐάν τήν άνέβαλε
καί ἐγώ θά τήν άναβάλω...
Τελικά η διανομή
πραγματοποιήθηκε, όπως μαθαίνουμε από άλλη του επιστολή της 23 Δεκεμβρίου προς
τον ίδιο παραλήπτη:
...Σᾶς
παρακαλῶ εἰς τούς ἐρωτῶντας ὑμᾶς περί χρημάτων νά λέγετε ὅτι ὡς διενεμήθησαν
διενεμήθησαν καλῶς τά χρήματα. Διότι τά ἔδωκα εἰς τούς ἐν Μυλοποτάμῳ και Ἀμαρίῳ
πρόσφυγας καί τούς περιοίκους τῆς Μονῆς[16] πρόσφυγας ἐκ τῶν πολιορκηθέντων χωρίων Περιβόλια, Μύλους
κ.τ.λ. Ἐθεώρησα δέ καλόν νά δώσω κάπως γενναιότερον ποσόν διότι καί Αὐτοκρατορική
δωρεά ἦτο καί δέν θά ὠφέλει ἐάν ἦτο μικροτέρα. Εἴπετε δέ εἰς αὐτούς ὅτι θά ἔλθουν
καί κατόπιν ἄλλα χρήματα καί ὅσοι δέν ἔλαβον θά λάβουν...
Πράγματι μετά από τρεις ημέρες, δηλαδή στις 26
Δεκεμβρίου 1897, τον επισκέφθηκαν στο Αρκάδι ο Γ. Χατζηγρηγοράκης μαζί με
τέσσερις Ρώσους αξιωματικούς και του παρέδωσαν άλλα πενήντα χρυσά εικοσόφραγκα
προκειμένου να τα μοιράσει στους απόρους. Αργότερα, στις 3 Ιανουαρίου 1898,
παραδόθηκαν ακόμη είκοσι πέντε στον Επίσκοπο και στις 6 Ιανουαρίου άλλα δέκα
στο ρωσικό Υποπροξενείο Ρεθύμνης, για τα οποία τριάντα πέντε συνολικά χρυσά
εικοσόφραγκα[17] σώζονται οι κατάλογοι διανομής, τους οποίους και
δημοσιεύουμε (Πίνακες ΙΙ και ΙΙΙ)[18].
Ήδη
βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα και όπως αναμενόταν ο χριστιανικός πληθυσμός
έχει περιέλθει σε δεινή θέση. Η οικονομική βοήθεια που προαναφέραμε αποτελεί
σταγόνα στον ωκεανό, αφού το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού υποφέρει. Οι αναφορές
με δραματικές εκκλήσεις για βοήθεια φτάνουν η μια μετά την άλλη από τα διάφορα χωριά
προς το Υποπροξενείο της Ρωσίας. Παράλληλα αρχίζει και πάλι η μαζική φυγή για
την Αθήνα όλων εκείνων που καταφέρνουν να εξασφαλίσουν τα ναύλα τους. Αλλά και
αυτοί ταλαιπωρούνται από το κρύο και την πείνα αναμένοντας το πλοίο, το οποίο
καθυστερεί λόγω κακοκαιρίας. Ενδεικτικά της κατάστασης είναι τα τρία κείμενα
που ακολουθούν:
1
Τῷ ἐχοχωτάτῳ Κυρίῳ Κυρίῳ
Θεοδώρῳ Σχιόστακ
'Αρχηγῷ τῆςἐν Ῥεθύμνῃ Ρωσσικῆς κατοχῆς
'Εν Ῥεθύμνῃ τῇ 14 'Ιανουαρίου 1898
'Εξοχώτατε,
Οἱ ὑποφαινόμενοι οἰκογενειάρχαι ὑποφέροντες πολύ ἐκ
παντοίων στερήσεων εἰς τά διάφορα χωρία μας, καί ἐπί μῆνας σχεδόν πολλοί ἐξ ἡμῶν
μόνον ἐκ χόρτων ἄνευ ἐλαίου καί ἄρτου ἀποζῶντες, ἠναγκάσθημεν πωλήσαντες ἄλλος
πρόβατον, αἴγα, βοῦν, ὄνον καί ὅ,τι ἕκαστος εἶχε διά νά ἐξοικονομήσωμεν τούς
δι' Ἀθήνας ναύλους μας, θέλοντες νά μεταβῶμεν ἐκεῖ ἔνθα, ὡς μανθάνομεν, δίδωσι ἄρτον
εἰς τούς προσφεύγοντας πτωχούς Κρῆτας. καί ἴσως εὑρεθῇ ἐργασία
τις εἰς τόν τόπον ἐκεῖνον διά νά δυνηθῶμεν νά σώσωμεν ἑαυτούς καί τάς οἰκογενείας
μας ἐκ τοῦ ἐκ πείνης βεβαίου θανάτου. Ἀλλά καί ἐνταῦθα δυστυχῶς μοίρα κακή χειμῶν
ἐπέσκηψε καί τό διά Πειραιᾶ ἀτμόπλοιον καθυστερεῖ καί μένοντες ἐνταῦθα δέν δυνάμεθα
νά συντηρηθὼμεν. Πρός τοῦτο δέ άποτεινόμεθα μετά θάρρους εἰς τήν ὑμετέρα Ἐξοχότητα,
ὡς ἀντιπρόσωπον τῆς προστάτιδος καί Μεγάλης Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς Δυνάμεως τῆς
Ῥωσσίας, ζητοῦντες τήν πολύτιμον συνδρομήν ὑμῶν ἵνα διατάξητε καί παρέξωσιν ἡμῖν
μόνον θερμαντικόν τι καί ἄρτον μέχρι τῆς ἀναχωρήσεώς μας.
Οἱ πρός ὑμᾶς πεποίθησιν ἔχοντες καί εύγνωμονοῦντες πτωχοί οἰκογενειάρχαι.
(Ακολουθούν οι υπογραφές 42 οικογενειαρχών
και ο αριθμός των ατόμων που συνοδεύει ο καθένας).
Η πιο πάνω αναφορά διαβιβάσθηκε
στον πρόξενο της Ρωσίας στα Χανιά με το ακόλουθο έγγραφο:
2
Ἐν Ῥεθύμνῃ τῇ 16 'Ιανουαρίου 1898
Αριθ. 11
Κύριε Πρόξενε,
Λαμβάνω τήν τιμήν νά άναφέρω πρός Ὑμᾶς ὅτι ἐντεῦθεν καθ' ἑβδομάδα
πολλοί οἰκογενειάρχαι ἀναχωροῦσι μετά τῶν οἰκογενειῶν αὐτῶν δι' Ἀθήνας, καί ἐπί
πολύ ὑποφέρουσιν ἐκ παντοίων στερήσεων μένοντες εἰς τά χωρία των εἰς διαφόρους ἐπαρχίας,
ὡς βλέπετε εἰς τήν ἐσώκλειστον άναφοράν πρός τό ἐνταῦθα Αὐτοκρατορικόν Ὑποπροξενεῖον,
δι' ἧς ζητοῦσι τούς ναύλους των οἱ ὑπογεγραμμένοι εἴκοσι καί εἷς οἰκογενειάρχαι
ἐκ τῶν κατεστραμμένων χωρίων Πρασῶν, Χρωμοναστηρίου καί Ῥουσοσπῆτι.
Χθές ἐπεδόθη πρός τόν κ. Συνταγματάρχην[19] ἄλλη (ἡ ἐσώκλειστος), δι' ἧς ζητοῦσι περί τά ἑκατόν τεσσαράκοντα
καί τέσσαρα ἀτομα μόνον θερμόν τι καί ἄρτον, ἕνεκα τῆς ὥρας τοῦ ἔτους, μέχρις τῆς
ἀναχωρήσεως αὐτῶν. Συνεφωνήσαμεν λοιπόν νά παρέχωμεν ἄρτον ἐκ τῶν εἰς τό ἐνταῦθα
Ὑποπροξενεῖον σταλέντων χρημάτων καί ἐκεῖνος εἶχε τήν καλλοσύνην νά διατάξῃ νά
δίδωσι δίς τῆς ἡμέρας τέϊον καί ζωμόν ἅπαξ καί κρέας ἐκ τῶν στρατιωτῶν παρεσκευασμένος.
Κατά τήν ὥραν τῆς διανομῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ τεΐου
παρευρέθημεν ἐκεῖ μετά τοῦ κ. Συνταγματάρχου καί ὅλοι ἐξέφραζον ἀπείρους εὐχαριστήσεις
εἰς αὐτόν καί πολλάς εὐχάς ὑπέρ τῆς Ῥωσσικῆς Αὐτοκρατορικῆς Κυβερνήσεως, τῆς Αὐτοκρατορικῆς
οἰκογενείας καί τῆς Α.Α. Μεγαλειότητος τοῦ Αὐτοκράτορος τῆς ὀρθοδόξου χριστιανικῆς Ῥωσσίας, ὅν ὁ θεός
ἐξαπέστειλεν ὡς παρήγορον ἄγγελον τῆς πασχούσης ἀνθρωπότητος καί ἰδίως σήμερον τῆς
Κρήτης, εἰς ὅν αὕτη ὡς σωτῆρα άποβλέπει.
Ταπεινός Ὑμῶν θεράπων
Γεώργ. Ἰωσ.
Χατζηγρηγοράκης
Υ.Γ.
Σήμερον ἀνεχώρησαν πάντες οἱ δυστυχεῖς οὗτοι τῇ βοηθείᾳ καί προθύμῳ συνδρομῇ
πάλιν τοῦ κ. Συνταγματάρχου, τοῦ ἀνεψιοῦ αὐτοῦ κ. Γεωργ. Σάδικο καί Ῥώσσων
στρατιωτῶν ἑλκυόντων τήν εἰς ἥν ἐτοποθετήθησαν φορτηγίδα, ἥν εἶχε τήν εὐγενῆ
καλλοσύνην νά ἀποστείλῃ.
3
'Εν Ῥεθύμνῃ τῇ 30 'Ιανουαρίου 1898
Αριθ. 23
Κύριε Πρόξενε,
Λαμβάνω τήν τιμήν νά ἀναφέρω πρός Ὑμᾶς ὅτι προχθές 26
λήγοντος ἀνεχώρησαν δι' Ἑλλάδα τετρακόσιοι ὀγδοήκοντα ἄνθρωποι φεύγοντες τήν
πείναν καί μεταβαίνοντες ἐκεῖ ὅπου δίδουσιν διαρκῶς ἄρτον εἰς τούς
προσφεύγοντας Κρῆτας. Πρό τινος δέ καιροῦ τουλάχιστον ἑκατόν ἀναχωροῦσι ἐντεῦθεν
καθ' ἑβδομάδα καί ὡς ἐτηλεγράφησα ὑμῖν σήμερον κατά τό τελευταῖον δεκαπενθήμερον
άνεχώρησαν περί τούς 724.
Διά τούς πτωχούς αὐτούς ὁ κ. Συνταγματάρχης καί πάλιν φιλανθρώπως
φερόμενος ἔδωκε ζωμόν καί κρέας ἐπί τινας ἡμέρας ἐνταῦθα. καί ἐγώ προσεκάλεσα τούς λεμβούχους[20], οἵτινες ἄλλοτε ἐλάμβανον δι' ἕκαστον ἄτομον μέχρις ἀτμοπλοίου
γρόσια πέντε, καί εἶπον εἰς αὐτούς ὅτι ἄν δέν δεχθῶσι νά μεταφέρωσι τούς πτωχούς
αὐτούς μέ τέσσαρα μεταλλίκια[21] ἕκαστον, θά παραλάβω τότε φορτηγίδας καί θά ζημιωθῶσιν ὅλως
διόλου. καί ἀφοῦ ἤκουσαν ὅσα ἔλεγον εἰς αὐτούς ὑπεσχέθησαν
ὅτι θά ὑπακούσωσι, ὅπως καί ἔπραξαν. Οὕτως ἐν τάξει ἐγένετο ἥ ἐπιβίβασις τῶν ῥηθέντων.
Ταπεινός Ὑμῶν θεράπων
Γεώργ. ἸΙωσ. Χατζηγρηγοράκης
Μπροστά στη συνεχώς
επιδεινούμενη κατάσταση του πληθυσμού η ρωσική κυβέρνηση αποφασίζει να αυξήσει
την οικονομική βοήθεια. Έτσι περί τα μέσα Ιανουαρίου στέλνει στον Γεώργιο Χατζηγρηγοράκη
πεντακόσια χρυσά εικοσόφραγκα, προκειμένου να παραδοθούν προς διανομή στον
Επίσκοπο, ο οποίος όμως έχοντας την εμπειρία της προηγούμενης διανομής κατά την
οποία δέχθηκε πολλά παράπονα και διαμαρτυρίες, με τη σειρά του τα παρέδωσε στον
Γ. Χατζηγρηγοράκη για να τα διανείμει στα δυτικά της επαρχίας Ρεθύμνης, επειδή
ο ίδιος, σύμφωνα με τον ισχυρισμό του, αδυνατούσε να μεταβεί στην περιοχή[22]. Ο Χατζηγρηγοράκης πραγματοποίησε τη διανομή, όπως
διαπιστώνουμε από επιστολή[23] του προ τον Επίσκοπο, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει:
...Ὅσον ἀφορᾷ τήν διανομήν τῶν χρημάτων, ἔπραξα
ὅπως βλέπετε ἐν τῷ ἐσωκλείστῳ καταλόγῳ[24], διά νά θεραπευθῇ ἔστω καί δι' ἐλαχίστου ποσοῦ ἡ φοβερά τῆς
πενίας στενοχωρία, καθότι ὑποφέρουσιν ὅλοι. Γνωρίζω ὅτι ἄνθρωποι διά μόνον χόρτων
ἐπί πολλάς ἡμέρας ἄνευ ἑτέρου ζῶντες καί ἐκ τῶν στερήσεων ἀσθενοῦντες καί διά
τοῦτο δέν ἐστάθη δυνατόν νά μή συνδράμῃ τις αὐτούς ἐν γνώσει τῆς καταστάσεώς των
ἀνακουφίζων αὐτούς ἔστω καί δι' ὀλίγας ἡμέρας, ἕως ὁ θεός φωτίσῃ καί ἄλλους
φιλανθρώπους εἰς ἀποστολήν ἑτέρων ἀκόμη χρημάτων καί εἰς τό ἑξῆς νά γείνηται
τακτικοτέρα κατά χωρία διανομή...
Φαίνεται πως ο Χατζηγρηγοράκης,
για να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα χωριά, διένειμε μικρό ποσόν κατ' άτομο
και ο Επίσκοπος τον ψέγει στην απαντητική του επιστολή[25]:
...Ἡ διανομή ὅπως ἐγένετο δέν ἔγεινε δικαία, διότι ἐδόθη τό ἴσον σχεδόν
ποσόν εἰς ὅλους[26]. Ἐπειδή δέ ἐξετάθη ἡ περιφέρεια ἔλαβε καί ἕκαστος μικρόν
ποσόν....
Ήταν πλέον φανερό ότι για να
αποφευχθούν διαμαρτυρίες και παράπονα, θα έπρεπε οι διανομές να γίνονται πιο
οργανωμένα. Για τον σκοπό αυτό ζητήθηκε από τα χωριά να καταρτίσουν καταλόγους
με τις οικογένειες, καθώς και των αριθμό των ατόμων κάθε οικογένειας. Παράλληλα
συστήθηκε επιτροπή η οποία θα είχε την ευθύνη της διανομής των βοηθημάτων[27]. Όμως οι άποροι
πιεζόμενοι από την πείνα και την ανέχεια και ακούοντας τις φήμες ότι φθάνουν
συνεχώς χρήματα από τη Ρωσία για διανομή, δεν έχουν υπομονή και καθημερινά κατά
δεκάδες κατεβαίνουν στην πόλη και πολιορκούν το Ρωσικό Υποπροξενείο[28]. Στις 12 Φεβρουαρίου παραδόθηκαν από τον Χατζηγρηγοράκη
στον Επίσκοπο άλλα 150 χρυσά εικοσόφραγκα για διανομή, αλλά γι' αυτά δεν
σώζεται κάποιος κατάλογος της διανομής. Σώζεται όμως ένας κατάλογος διανομής 25
χρυσών εικοσόφραγκων (βλ. Πίνακα ΙV), τον οποίο αποστέλλει ο Χατζηγρηγοράκης
στον Επίσκοπο, γεγονός που δείχνει ότι τα 25 εικοσόφραγκα μάλλον αποτελούν
μέρος των 150.
Περί τα τέλη Μαρτίου καταπλέει
στο Ρέθυμνο, εκ μέρους της Ρωσικής κυβέρνησης, φορτηγό πλοίο με 895 σάκους
αλεύρι, από τους οποίους 165 παραδόθηκαν στους Οθωμανούς για να διανεμηθούν στα
12.000 άτομα που στοιβάζονταν στην πόλη[29]. Ο συνταγματάρχης Σόστακ κράτησε τριάντα σάκους για να
τους διαθέσει κατά βούληση και οι υπόλοιποι 700 βάρους 43.000 οκάδων, δόθηκαν
στην επιτροπή των Χριστιανών για διανομή[30]. Το μέγιστο μέρος δόθηκε σε χωριά της επαρχίας Ρεθύμνης[31] , ελάχιστο μέρος στην επαρχία Αγ.Βασιλείου, ενω στις άλλες
δύο επαρχίες δεν δόθηκε καθόλου βοήθεια. Το γεγονός δεν αφήνει ασχολίαστο ο Χατζηγρηγοράκης,
ο οποίος σε αναφορά του προς τον Πρόξενο της Ρωσίας στα Χανιά γράφει[32]:
...Τά ὀκτώ δέκατα σχεδόν τῶν λαβόντων ἄλευρον ἀνήκουσιν ἐν
τῇ ἐπαρχίᾳ Ῥεθύμνης καί ἑπομένως αἱ ἐπαρχίαι Ἀμαρίου, Μυλοποτάμου και Ἁγίου
Βασιλείου, αἵτινες ἔχουσι καί αὗται πολλούς πτωχούς, δέν ἦτο δυνατόν νά λάβωσι
πρός τό παρόν. Συνέρευσαν δέ ἐσχάτως ἐξ ὅλων τούτων τῶν ρηθεισῶν ἐπαρχιῶν οἱ ἔχοντες
ἀνάγκας, φέροντες καί πιστοποιητικά παρά τῶν ἱερέων τῶν χωρίων των καί τῶν προκρίτων
ἐπιβεβαιούντων τήν ἀληθῆ αὐτῶν ἀνάγκην καί εὑρισκόμεθα εἰς πραγματικήν παρά
τούτων πολιορκίαν, ἀλλά δέν ὑπάρχει τι διά νά δοθῇ εἰς αὐτούς καί ἀποπέμπονται
μέ κενάς τάς χείρας καί μετά δακρύων, ἄλλος διηγεῖται ὅτι πρό δύο μηνών καί ἄλλος
πρό μηνός ὅτι δέν ἐζύμωσεν ἄρτον εἰς τήν οἰκίαν του καί ἡ μεγάλη αὕτη στενοχωρία
τῶν ἀνθρώπων τούτων κ. Πρόξενε θά διατηρηθῇ εἰσέτι καθ’ ὅλον τόν 'Απρίλιον καί
Μάιον, ὥστε ἄν εἶναι δυνατόν νά δοθῇ βοήθειά τις εἰς τούτους νά σπεύσῃ αὕτη νά ἀνακουφίσῃ
κατά τήν ἐποχήν αὐτήν, καθότι μετ' ὀλίγας ἡμέρας ὅτε δέν θά εὑρίσκονται πλέον χόρτα
χλωρά πρός διατροφήν των θά εἶναι ἄφευκτος εἰς πολλάς ἀπόρους οἰκογενείας ὁ θάνατος...
Εδώ
σταματούν οι πληροφορίες οι σχετικές με την επισιτιστική βοήθεια των Ρώσων προς
τον δεινοπαθούντα χριστιανικό πληθυσμό του διαμερίσματος Ρεθύμνου. Έτσι
συμπερασματικά μπορούμε να υποθέσουμε ότι με τον ερχομό του καλοκαιριού η κατάσταση
σταδιακά βελτιώθηκε, αφού και η τάξη έχει αποκατασταθεί και η παραγωγή εποχιακών
αγροτικών προϊόντων όπως οπωροκηπευτικά, όσπρια και δημητριακά λειτουργεί
ανακουφιστικά. Στο εξής τα λίγα μεμονωμένα αιτήματα που φτάνουν στις ρωσικές αρχές,
αφορούν στη χορήγηση σπόρων και κυρίως κριθαριού.
Είναι
γνωστό ότι οι Ρώσοι κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο Ρέθυμνο, η οποία σε
καμιά περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως κατοχή, δεν περιορίστηκαν στη χορήγηση
της ανθρωπιστικής βοήθειας που προαναφέρθηκε. Αντίθετα πραγματοποίησαν έργα
μακρόπνοα που βοήθησαν την πόλη, στην ανατολή του νέου αιώνα και υπό καθεστώς
ελευθερίας, να ξεφύγει από τον οθωμανικό μεσαίωνα και να αποκτήσει ευρωπαϊκό
προσανατολισμό. Στα μέτρα ανασυγκρότησης
περιλαμβάνονται, η διάνοιξη και κατασκευή δρόμων, η πλακόστρωση των οδών της
πόλης, το γκρέμισμά του τείχους, η αποκαθήλωση των μπαλκονιών και κιοσκιών που
έκλειναν τους δρόμους, η επέκταση του νεκροταφείου, η ανέγερση νέου επισκοπείου,
η επισκευή του καθεδρικού ναού, η ανοικοδόμηση νοσοκομείου, η λειτουργία ταχυδρομείου
κ.ά.[33]
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ[34]
ΠΙΝΑΚΑΣ
Ι
Καταστραφεῖσαι
χριστιανικαί οἰκίαι καί ἐκκλησίαι Ῥεθύμνης
Ἀτσιπόπουλο
|
οἰκίαι
100
|
ἐκκλησίαι
4
|
Γάλλου
|
35,00
|
2,00
|
Πρινέ
|
70,00
|
4,00
|
Βεδέροι
|
15,00
|
1,00
|
Γεράνι
|
74,00
|
2,00
|
Γωνιά μικρά
|
20,00
|
1,00
|
Μετόχια
|
10,00
|
2,00
|
Μαλάκια
|
10,00
|
2,00
|
Καλονύκτη
|
5,00
|
1,00
|
Κοῦμοι
|
30,00
|
1,00
|
Ἀρμένοι
|
90,00
|
3,00
|
Κάστελλος
|
60,00
|
2,00
|
Ἀμπελάκι
|
30,00
|
1,00
|
Καρέ
|
20,00
|
2,00
|
Ὄρος
|
5,00
|
1,00
|
Γουλεδιανά
|
6,00
|
1,00
|
Σελί
|
8,00
|
1,00
|
Μύρθιο
|
6,00
|
1,00
|
Πρασές
|
90,00
|
2,00
|
Χρωμοναστήρι
|
52,00
|
2,00
|
Ἀνώγεια
|
4,00
|
1,00
|
Ἁγία Εἰρήνη
|
10,00
|
1,00
|
Ῥουσοσπήτι
|
45,00
|
2,00
|
Μύλοι
|
50,00
|
1,00
|
Μαρουλᾶς
|
42,00
|
1,00
|
Ἁγία Παρασκευή
|
16,00
|
1,00
|
Ἄδελε
|
84,00
|
2,00
|
Πηγή
|
40,00
|
4,00
|
Λούτρα
|
15,00
|
2,00
|
Μέση
|
10,00
|
2,00
|
Ἁγιος Δημήτριος
|
12,00
|
1,00
|
Ἀρσάνι
|
7,00
|
1,00
|
Παγκαλοχῶρι
|
1,00
|
1,00
|
Χαμαλεύρι
|
1,00
|
1,00
|
Κυριάννα
|
1,00
|
|
Γιαννοῦδι
|
2,00
|
1,00
|
Χαλεβί
|
4,00
|
1,00
|
Περιβόλια
|
220,00
|
3,00
|
Ῥεθύμνη ἐκτός τοῦ τείχους
|
4,00
|
2,00
|
1203,00
|
65,00
|
Χριστιανικαί
οἰκίαι καί ἐκκλησίαι Ἁγίου Βασιλείου
Ἁγία Πελαγία
|
30,00
|
3,00
|
Κουσελιανά
|
85,00
|
3,00
|
Μυξόρουμα
|
4,00
|
1,00
|
Λαμπινή
|
40,00
|
2,00
|
Ἁγιος Βασίλειος
|
55,00
|
2,00
|
Παλαιόλουτρα
|
34,00
|
2,00
|
Ἀτσιπάδες
|
2,00
|
|
Κοξαρέ
|
65,00
|
4,00
|
Φραττί
|
1,00
|
|
Λάκκος
|
3,00
|
|
Ἁγιος 'Ιωάννης Καϋμένος
|
12,00
|
1,00
|
Άσώματος
|
1,00
|
|
Σπῆλι
|
1,00
|
|
329,00
|
22,00
|
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ
Κατάλογος
διανομῆς 25 χρυσῶν εἰκοσοφράγκων
εἰς
τούς ἔχοντας ἀπόλυτον ἀνάγκην, παρά τοῦ Θεοφιλεστάτου
Ῥεθύμνης
καί Αὐλοποτάμου Κυρίου Κυρίου Διονυσίου.
Χήρα Μαρία Παπαδάκη
|
Ἀμπελάκι
|
Γρόσια
|
22,20
|
Ἀλέξανδρος Δρουδάκης
|
Ἀρμένοι
|
"
|
67,20
|
Δημήτριος Δρουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἰωάννης Καυκαλᾶς
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Μαρίου Γεωργίου Λιούπη
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Μανουσονικόλενα
|
"
|
"
|
22,20
|
Σπυρίδων Μπαονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Παπαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Παπαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
ΚωστῆςΠαπαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ματθαῖος Παπαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Στυλιανοῦ Παπαδοκαλαϊτζῆ
θυγάτηρ
|
"
|
"
|
22,20
|
Χατζῆ Γεώργιος Περβολιανάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Παπά Μιχαήλ Περβολιανάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα ἘΕμμ. Τζιτζικάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Φραγγιαδάκης Γεώργιος
|
"
|
"
|
22,20
|
Χατζής Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Καλλιόπη Βιβυλοπούλα
|
'Ατσιπόπουλον
|
"
|
11,10
|
Ἀντώνιος Βλαστός
|
"
|
"
|
11,10
|
Κωνσταντῖνος Γάσπαρης
|
"
|
"
|
11,10
|
Λεωνίδας Γάσπαρης
|
"
|
"
|
7,20
|
Ἀργυρή Στάθη Λιονῆ
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Πέτρου Μαρκουλάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Παντελῆ Μπιμπίρη
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Ξενάκης
|
"
|
"
|
7,20
|
Χήρα Πέτρου Ροδινοῦ
|
"
|
"
|
6,10
|
'Ιωάννης Σαμψών
|
"
|
"
|
11,10
|
Νικόλαος Σελιανάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀγγελής Σελιανός
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Γεωργίου Σκανδάλη
|
"
|
"
|
22,20
|
Μαρία Νικολῆ Σωμαθιανοῦ
|
"
|
"
|
11,10
|
Ἀνεζίνα Κωστῆ Χατζημανουσογιάννενα
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Ἀχιλλέως Γιακουμιδάκη
|
Βεδέροι
|
"
|
22,20
|
Γιακουμῆς Γιακουμιδάκης
|
"
|
"
|
10,00
|
Γεώργιος Φραντζεσκάκης
|
"
|
"
|
7,20
|
Βασίλειος Βαλασάκης
|
Γάλλου
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Βαλασάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Μανώλης Βαλασάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Μιχαήλ Βαλασάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Βασίλειος Βελονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Βελονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Κωστής Βελονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Γασπαράκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Γάσπαρης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Δασκαλάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Δημήτριος Μαθιουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Μαθιουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Πέτρος Μαθιουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα 'Ιωάννου Μανελάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα 'Εμμ. Μυλωνάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Γρηγόριος Μυλωνάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Θεμιστοκλῆς Μυλωνάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Μυλωνάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Μυλωνάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Ἐλένη
Σηφακάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Σήφης Τρουλιτάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Ἐλένη Τσουπάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Σταυρωτή Δημ. Φραγγιαδάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμαν. Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Φραγγιᾶς Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀναγνώστης Φραγκιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Κυριάκος Φραγκιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀδάμ Φραϊδάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Γεώργιος Φραϊδάκης
|
"
|
"
|
15,00
|
Μαθιός Φραϊδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀθηνά Ἀγριμανάκη
|
Γεράνι
|
"
|
22,20
|
Ἀνδρέας Ἀποκορωνιώτης
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Ἀποστόλενα
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Βογιατζιδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Κωστάκης
|
"
|
"
|
33,30
|
Ἐμμαν. Μανιατάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Παντελῆ Νικολακάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀλέξης Νικολακάκης
|
"
|
"
|
7,20
|
Ἀναγνώστης Νικολακάκης
|
"
|
"
|
5,00
|
Νικόλαος Νικολακάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα 'Εμμαν. Σηφακάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργ. Σκλομπονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Σταγάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Στιακός
|
"
|
"
|
11,10
|
Γεώργιος Τζινιεράκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Κωνσταντῖινος Τσουπάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Νικόλαος Τσουπάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Βασίλειος Τσιμεράκης
|
"
|
"
|
7,20
|
Μανώλης Φουνδουλάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Μανοῦσος Ψιγουντάκης
|
"
|
"
|
7,20
|
Εἰρήνη Γεωργίου Ἀναγνωστάκη
|
Μικρή
Γωνιά
|
"
|
5,00
|
Γιακουμής Δασκαλάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Νικόλαος Δασκαλάκης
|
"
|
"
|
10,00
|
Σταματίου Καλουδάκη γυνή
|
"
|
"
|
5,00
|
Σήφη Μπισταγιανάκη γυνή
|
"
|
"
|
5,00
|
Μαρία Μπισταγιανοπούλα
|
"
|
"
|
5,00
|
Χήρα Νικολάου Σπανουδάκη
|
"
|
"
|
7,20
|
'Ιωάννης Βιβυλάκης
|
Κάστελλος
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Βιβυλάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Νικόλαος Καλησπεράκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Ἐλένη Κίτρενα
|
"
|
"
|
11,10
|
'Εμμανουήλ Κλαψινός
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Μαραγκουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Μαρκουλάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Εὐθυμίου Μωράκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Περαντωνάκης
|
"
|
"
|
53,20
|
Χήρα Δημητρίου Τσαγκαράκη
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Τσαγκαράκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Νικόλαος Τσαγκαράκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Χήρα Γεωργίου Τσικινᾶ
|
"
|
"
|
22,20
|
Λάμπη Μακρυδάκη γυνή
|
Κούμους
|
"
|
22,20
|
Σπυρίδων Τσουπάκης
|
Μέση
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Κουκκάκης
|
Μετόχια
|
"
|
11,10
|
Καλλιρρόη Στυλιανοῦ Τζιτζικάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Χήρα Ἀντωνίου Πρινάρη
|
Ὄρος
|
"
|
53,20
|
Δημήτριος Γιαλιτάκης
|
Περιβόλια
|
"
|
11,10
|
'Εμμανουήλ Ψίρρης
|
"
|
"
|
107,00
|
Ματθαῖος Γεωργιουδάκης
|
Πρασές
|
"
|
22,20
|
Ἀναγνώστης Κατριτζῆς
|
Πρινές
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Λιανδρῆς
|
"
|
"
|
5,00
|
Μιχαήλ Μανιαδάκης
|
"
|
"
|
5,00
|
Νικόλαος Φραγγιαδάκης, ἱερεύς
|
Ρέθυμνον
|
"
|
107,00
|
Ἀντώνιος Πανταγιᾶς
|
Χάρκια
|
"
|
22,20
|
Τζουγάνος Μαρουλούς
|
"
|
5,00
|
|
Μᾶρκος Μπλιμάκης, ἱερεύς
|
"
|
107,00
|
|
'Ἀκάκιος Παχουντάκης, ἱερομόναχος
|
"
|
107,00
|
ΠΙΝΑΚΑΣ
ΙΙΙ
Κατάλογος
διανομής τῶν ἀποσταλέντων ἐνταῦθα
δέκα
χρυσῶν εἰκοσοφράγκων πρός συνδρομήν τῶν ἀπόρων
παρά
τοῦ ἐν Χανίοις Ῥωσικοῦ Αὐτοκρατορικοῦ Προξενείου.
Χήραν Δημητρίου Γάσπαρη
|
ἐξ
Ἀτσιποπούλου
|
Γρόσια
|
22,20
|
'Ιωσήφ Ἀγριμανάκην
|
ἐκ
Γερανίου
|
"
|
22,20
|
Χήραν Ἀλεξίου Πετρίδου
|
"
|
"
|
63,00
|
'Αντωνίου Τσουπάκη σύζυγον
|
"
|
"
|
36,20
|
Χήραν 'Εμμαν. Φουφουδάκη
|
"
|
"
|
30,00
|
Στυλιανόν Κοτσιφάκην
|
ἐκ
Γωνιᾶς
|
"
|
22,20
|
Μηλιάν 'Εμμ. Σταυρουλάκη
|
ἐκ
Καλῆς Συκιᾶς
|
"
|
7,20
|
Χήραν Σταγογιάννεναν
|
ἐκ
Καλονύκτη
|
"
|
22,20
|
Ἀνδρέαν Κουτρούλην
|
ἐκ
Καρές
|
"
|
22,20
|
Χήραν Γεωργίου Βαλέργα
|
ἐκ
Κούμων
|
"
|
22,20
|
'Ιω. Κουμεντάκην
|
ἐκ
Κουσελιανῶν
|
"
|
4,00
|
Χήραν Γεωργίου Ἀντωνακάκη
|
ἐκ
Λαμπινῆς
|
"
|
53,20
|
'Ιωσήφ Τσουγκράκην
|
ἐκ
Μουρίου
|
"
|
4,50
|
Ἀλέξανδρον Καπετανάκην
|
ἐκ
Μυλοποτάμου
|
"
|
22,20
|
Μαγεροκωσταντῖνον
|
ἐξ
Ὄρους
|
"
|
22,20
|
Γεώργιον Βαλασάκην
|
ἐκ
Περιβολίων
|
"
|
5,20
|
Σταυρούλην Παπαδάκην
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Σκιζάρην
|
ἐκ
Πίκρη
|
"
|
16,10
|
Γεώργιον Σαριδάκην
|
ἐκ
Πρασῶν
|
"
|
45,00
|
Ἀναγνώστην Ἀγγελάκην
|
ἐκ
Πρινέ
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννην Λιανδρῆν
|
"
|
"
|
36,00
|
Μιχαήλ Μαλακαντάκην
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Μανιαδάκην
|
"
|
"
|
6,10
|
Μιχαήλ Σαφειράκη σύζυγον
|
"
|
"
|
5,00
|
Βέην Ρουσουναυλιανόν
|
έκ
Ρεθύμνης
|
"
|
53,20
|
Στυλιανόν Ἀλεξανδράκην
|
ἐκ
Χαρκείων
|
"
|
11,10
|
Χήραν Φραγγιᾶ Σκαλίδου
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Βλάχον Ἀρτοποιόν διά
τούς άπόρους
|
"
|
422,20
|
ΠΙΝΑΚΑΣ
ΙV
Κατάλογος
διανομῆς εἴκοσι πέντε χρυσῶν εἰκοσοφράγκων.
Γεωργίου Γεωργαλεδάκη
σύζυγος
|
Ἁγ.
Κωνσταντῖνος
|
Γρόσια
|
22,20
|
Νικόλαος Ἀλεβυζάκης
|
Ἀλῶνες
|
"
|
22,20
|
Μάρκος Κωσταντουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Ἀγγελιδάκης
|
Ἀργυρούπολις
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Μαυραλεξάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Νεονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Μαρία Ἀντωνίου Πετρογιαννάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Πετρομανωλάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεωργίου Τουπαδάκη σύζυγος
|
"
|
"
|
22,20
|
Νικόλαος Ἀλεξάκης
|
Ἀρμένοι
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Γιασεμῆς
|
"
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Γιασεμῆ σύζυγος
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀλέξανδρος Δρουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Στυλιανός Κολυβάκης
|
"
|
"
|
90,00
|
Γεώργιος 'Εμμ. Μανιουδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Μπαονάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Μιχαήλ Μπαονάκη
|
"
|
"
|
45,00
|
Ἀντώνιος Παπαδάκης διά 2 ὀρφανά
|
"
|
"
|
45,00
|
'Αντώνιος Σηφάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Μαρία Σηφοπούλα
|
"
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Σκουλούδης
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἀλέξανδρος Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Βασίλειος Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
67,20
|
Δημήτριος Φραγγιαδάκης
|
"
|
"
|
67,20
|
χήρα 'Ιωάννου ἱερέως Παπαδάκη
|
Ἀσή
Γωνιά
|
"
|
53,20
|
χήρα Παντελῆ Μπιμπίρη
|
Ἀτσιπόπουλον
|
"
|
5,25
|
χήρα Μιχαήλ Σκορδίλλη
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Μαρία Κων/νου Μαριδάκη
|
Βυζάρι
|
"
|
45,00
|
Γεωργίου Μαθιουδάκη σύζυγος
|
Γάλλου
|
"
|
22,20
|
'Αδάμ Τσουπάκης
|
"
|
"
|
11,10
|
Γεώργιος Μπογιατζιδάκης
|
Γεράνι
|
Γρόσια
|
22,20
|
λωβή διά 'Εμμ. Παπαδάκη
|
"
|
"
|
2,20
|
'Ιωάννης Σταγάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Αντωνίου Τσουπάκη σύζυγος
|
"
|
"
|
11,10
|
'Ιωάννης Φουφούδης
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Μιχαήλ Κατσαγαδάκη
|
Γουλεδιανά
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Κισσαμιτάκης
|
'Επισκοπή
|
"
|
22,20
|
Πέτρος Λουρής
|
"
|
"
|
2,20
|
'Ιωάννης Δρανδάκης
|
Ζουρίδι
|
"
|
5,00
|
Κωστής 'Ιωάννου Δρανδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Σήφη Πετράκη σύζυγος
|
Καλλονύκτης
|
"
|
22,20
|
χήρα Γεωργίου Ἀποστολάκη
|
Καρωτή
|
"
|
22,20
|
Μιχαήλ Γρυλωνάκης
|
Κάστελλος
|
"
|
22,20
|
χήρα Χαραλάμπ. Γρυλωνάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Μᾶρκος 'Ηλιάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
Καλλιόπη Καλογεροπούλα
|
"
|
"
|
22,20
|
Μᾶρκος Παυλάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Μαρία Παυλάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Πετροποπούλα παπαδιά
|
"
|
"
|
45,00
|
χήρα 'Ιωάννου Τσικινᾶ
|
"
|
"
|
22,20
|
Κωνσταντῖνος Τσίχλης
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Ἀνδρέου Δαμανοῦ
|
Κοῦμοι
|
"
|
22,20
|
χήρα 'Εμμ. Πεθερουδάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Γερανιωτάκης
|
Κούφη
|
"
|
22,20
|
'Εμμανουήλ Τσουκνάκης
|
"
|
"
|
5,25
|
Ἀντώνιος Καλοποδαράκης
|
Κυριάννα
|
"
|
22,20
|
Δημήτριος Μανουσάκης
|
Λούτρα
|
"
|
45,00
|
Σταυρούλης Μαρουλιανός
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Μιχαήλ Μπριλάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Στρατής Βάνταρης
|
Μαρουλᾶς
|
"
|
22,20
|
χήρα Σταγογιάννενα
|
Μετόχια
|
"
|
45,00
|
Δημήτριος Λεωνιδάκης
|
Μοῦνδρος
|
"
|
22,20
|
χήρα Θεοπίστη Γεωργίου
Παπαδάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Ἡρακλῆς Γαβαλᾶς
|
Μύλοι
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Σαραντινός
|
"
|
"
|
53,20
|
Στυλιανοῦ Παπαδάκη σύζυγος
|
Μύρθιος
|
"
|
6,10
|
Εὐστάθιος 'Ανδρεουλάκης
|
Μυριοκέφαλα
|
"
|
22,20
|
χήρα Μιχαήλ 'Αντωνακάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Βιδιαδάκης
|
Ὄρος
|
"
|
22,20
|
χήρα Παρασκευή Παπαμάρκου
|
Παγκαλοχῶρι
|
"
|
22,20
|
Γεώργιος Σαριδάκης
|
Πρασές
|
"
|
45,00
|
Κωνσταντῖνος Καλαϊτζῆς
|
Πρινές
|
"
|
22,20
|
Χήρα Νικολάου Καρυλάκη
|
"
|
"
|
22,20
|
χήρα Κουκουρίδενα
Κατζουροπούλα
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Λιανδρής
|
"
|
"
|
11,10
|
Άντώνιος Νεσφυγιές
|
Ρουσοσπῆτι
|
"
|
45,00
|
Μαρία Παναγιωτοπούλα
|
"
|
"
|
5,00
|
Σήφης Λερᾶς
|
Ρούστικα
|
"
|
10,00
|
Παντελής Παντελιδάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ηλίας Φουνδουλάκης
|
"
|
"
|
22,20
|
'Ιωάννης Κωστάκης
|
Σκαλωτή
|
"
|
22,20
|
Φαράνδος δικηγόρος
|
Σπῆλι
|
"
|
15,00
|
χήρα Σπυρίδωνος Παλιεράκη
|
Χαμαλεύρι
|
"
|
45,00
|
Μανώλης Μπριλάκης
|
Χάρκεια
|
"
|
15,00
|
χήρα Μαρία Φραγγιᾶ Σκαλίδη
|
"
|
"
|
45,00
|
'Ιωάννης Γιακουμιδάκης
|
Χρωμοναστῆρι
|
"
|
45,00
|
Στυλιανός Σερβιλής
|
"
|
"
|
90,00
|
'Ελευθέριος Βιστάκης
|
"
|
22,20
|
Εἰς τήν Κυρίαν 'Ιουλίαν[35] ἐδόθησαν πρός διανομήν εἰκοσόφραγκα πέντε καί ἐκείνη θά
στείλῃ κατάλογον διανομῆς.
Τόν περί διανομῆς τῶν25
εἰκοσοφράγκων κατάλογον ἀπέστειλα σήμερον εἰς τόν 'Επίσκοπον.
'Εν Ῥεθύμνη τῇ 11
Μαρτίου 1898.
ΠΙΝΑΚΑΣ
V
Οἱ
παρά τῆς Ῥωσσικῆς Αὐτοκρατορικῆς Κυβερνήσεως ἀποσταλέντες
πρός
ἀνακούφισιν τῶν πεινόντων Χριστιανῶν ἑπτακόσιοι σάκκοι τῶν ἀλεύρων ἐλήφθησαν
παρ' ἡμῶν ὡς 'Επιτροπή αὐτῶν καί διενείμαμεν αὐτούς ὡς φαίνεται
ἐν
τῷ παρόντι καταλόγῳ.
Πρόσωπα 930 ἔλαβον πρός 10 ὀκάδας
ἀλεύρου
Ἀμπελάκι
|
πρόσωπα
|
83,00
|
ὀκάδας
|
830,00
|
Ὄρος
|
"
|
113,00
|
"
|
1130,00
|
Γουλεδιανά
|
"
|
116,00
|
"
|
1160,00
|
Ἀρμένοι
|
"
|
419,00
|
"
|
4190,00
|
Κάστελλος
|
"
|
149,00
|
"
|
1490,00
|
Πρόσωπα 5.389 ἔλαβον πρός 5 ὀκάδας
ἀλεύρου.
Ρουσοσπῆτι
|
πρόσωπα
|
98,00
|
ὀκάδας
|
490,00
|
Περιβόλια
|
"
|
212,00
|
"
|
960,00
|
Πηγή
|
"
|
354,00
|
"
|
1770,00
|
Σελί
|
"
|
111,00
|
"
|
555,00
|
Μικρά Γωνιά
|
"
|
300,00
|
"
|
1.500
|
Λαμπινή
|
"
|
38,00
|
"
|
190,00
|
Ἁγ. 'Ιωάννης
|
"
|
91,00
|
"
|
455,00
|
Κοξαρά
|
"
|
142,00
|
"
|
710,00
|
Ἁγ. Πελαγία
|
"
|
27,00
|
"
|
135,00
|
Ἀγκουσελιανά
|
"
|
183,00
|
"
|
925,00
|
Παλαιόλουτρα
|
"
|
69,00
|
"
|
345,00
|
Ἁγ. Βασίλειος
|
"
|
105,00
|
"
|
525,00
|
Ἀνώγεια
|
"
|
39,00
|
"
|
195,00
|
Μετόχια
|
"
|
285,00
|
"
|
1425,00
|
Βεδέροι
|
"
|
72,00
|
"
|
360,00
|
Πρινές
|
"
|
474,00
|
"
|
2370,00
|
Χάλκεια
|
"
|
176,00
|
"
|
880,00
|
Καρέ
|
"
|
125,00
|
"
|
625,00
|
Κοῦμοι
|
"
|
180,00
|
"
|
900,00
|
Ἀτσιπόπουλον
|
"
|
770,00
|
"
|
3850,00
|
Σαϊτοῦρες
|
"
|
168,00
|
"
|
840,00
|
'Ομαλάκι
|
"
|
137,00
|
"
|
685,00
|
Ζουρίδι
|
"
|
180,00
|
"
|
900,00
|
Γεράνι
|
"
|
281,00
|
"
|
1405,00
|
Μαρουλᾶς
|
"
|
183,00
|
"
|
1147,00
|
Γάλλου
|
"
|
210,00
|
"
|
1250,00
|
Πρασές
|
"
|
107,00
|
"
|
720,00
|
Μύλοι
|
"
|
152,00
|
"
|
1230,00
|
Μύρθιο
|
"
|
120,00
|
"
|
475,00
|
5389,00
|
27817,00
|
Πρόσωπα 400 ἔλαβον πρός 4 ὀκάδας
ἀλεύρου.
Ἀκτοῦντα
|
πρόσωπα
|
120,00
|
ὀκάδας
|
480,00
|
Καρωτή
|
"
|
160,00
|
"
|
644,00
|
Κάτω 'Ομαλάκι
|
"
|
120,00
|
"
|
3760,00
|
400,00
|
1500,00
|
Πρόσωπα 3661 ἔλαβον ἀπό 1-1,5
ὀκάν ἀλεύρου.
Κυριάννα
|
πρόσωπα
|
365,00
|
οκάδας
|
525,00
|
Ἀμνᾶτος
|
"
|
360,00
|
"
|
525,00
|
Μέση
|
"
|
460,00
|
"
|
425,00
|
Πίκρης
|
"
|
320,00
|
"
|
400,00
|
Καψαλιανά
|
"
|
225,00
|
"
|
200,00
|
Ἀστέρι
|
"
|
250,00
|
"
|
200,00
|
Παγκαλοχῶρι
|
"
|
230,00
|
"
|
295,00
|
Χαμαλεύρι
|
"
|
250,00
|
"
|
200,00
|
Λούτρα
|
"
|
240,00
|
"
|
295,00
|
Ἀμπελάκι
|
"
|
237,00
|
"
|
350,00
|
Καλονύκτη
|
"
|
260,00
|
"
|
340,00
|
Μυριοκέφαλα
|
"
|
220,00
|
"
|
320,00
|
Ρούστικα
|
"
|
134,00
|
"
|
150,00
|
Ἁγιος Κωνσταντῖνος
|
"
|
110,00
|
"
|
118,00
|
"
|
3661,00
|
"
|
4343,00
|
'Εν
ὅλω πρόσωπα 10.380 ἔλαβον 42.960 ὀκάδας ἀλεύρου.
'Εν
Ῥεθύμνῳ τῇ 30 'Απριλίου 1898
Τά
μέλη τῆς Χριστιανικῆς 'Επιτροπῆς τῆς Ῥεθύμνης
Ὁ Ἀρχιερατικός
'Επίτροπος Άκάκιος [Παχουντάκης],
Α. Σκουλούδης,
Ι.
Πατσουράκης
ΠΙΝΑΚΑΣ
VI
Κάτοικοι Τμήματος Ρεθύμνης ἐν εἰρήνῃ.
Χριστιανοί
|
'Οθωμανοί
|
Σύνολον
|
|
Πόλεως Ρεθύμνης
|
3116,00
|
7360,00
|
10476,00
|
'Επαρχίας Ρεθύμνης
|
13080,00
|
3915,00
|
16995,00
|
Ἐπαρχίας Μυλοποτάμου
|
16362,00
|
937,00
|
17299,00
|
'Επαρχίας Ἀμαρίου
|
7243,00
|
2024,00
|
9267,00
|
'Επαρχίας Ἁγίου Βασιλείου
|
9858,00
|
2230,00
|
12088,00
|
Ἄθροισμα
|
49659,00
|
16466,00
|
66125,00
|
'Οθωμανοί
πρόσφυγες ἐν τῇ πόλει Ρεθύμνης.
'Εκ τῆς ἐπαρχίας Ρεθύμνης
|
3915,00
|
||
'Εκ τῆς ἐπαρχίας Μυλοποτάμου
|
937,00
|
||
'Εκ τῆς ἐπαρχίας Ἀμαρίου
|
1645,00
|
||
'Εκ τῆςἐπαρχίας Ἁγίου
Βασιλείου
|
2230,00
|
||
Ἄθροισμα
|
8727,00
|
8727,00
|
|
'Οθωμανοί πολῖται
|
7360,00
|
||
Ἄθροισμα
|
16087,00
|
||
Κατοικοῦντες νῦν ἐν Ρεθύμνῃ ἰθαγενεῖς
|
314,00
|
16087,00
|
16401,00
|
'Εν
Ρεθύμνῃ τῇ 29 'Ιουλίου 1898
[Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Κρητολογικά Γράμματα τχ. 14 (1998), σσ. 181-201]
[2]Αντίγραφο τηλεγραφήματος αρ. 22 της
30-1-1897. Το σύνολο, σχεδόν, του υλικού που χρησιμοποιείται στην παρούσα
εργασία, προέρχεται από το αρχείο του Ρωσικού Υποπροξενείου Ρεθύμνης (Ρ.Υ.Ρ.),
που φυλάσσεται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου.
[3]Για τον Γεώργιο Ιωσήφ Χατζηγρηγοράκη ή Χατζηγρηγόρη
(1853-1937) βλ. Μανώλη Ε. Δετοράκη, Ο γιατρός αγωνιστής Γεώργιος Ιωσ. Χατζηγρηγοράκης,
Κρητολογικά Γραμματα 11 (1995), σσ. 355-366.
[13]Εμμαν. Ζαμπετάκη, «Οι Ρώσοι στην Κρήτη», Κρητικά Χρονικά 18 (1964), σσ. 54-106,
όπου δημοσιεύονται τα απομνημονεύματα του Ρώσου συνταγματάρχη Ιωσήφ Κοβάλσκυ.
[14]Για τον Διονύσιο Καστρινογιανάκη, επίσκοπο
Χερρονήσου (1882-1896) και Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου (1881-1882 και 1896-1910),
ο οποίος υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μορφές της Κρητικής Εκκλησίας, βλ.
:1) Ανδρέα Νανάκη, Το επισκοπικό ζήτημα
1880-1882 και η Εκκλησία της Κρήτης, Κατερίνη 1992 και Το μητροπολιτικό ζήτημα και η εκκλησιαστική οργάνωση της Κρήτης
(1897-1900), Κατερίνη 1995. 2) Θεοδώρου Τζεδάκη, Επισκόπου Ρεθύμνης και
Αυλοποτἀμου «Διονυσίου Καστρινογιαννάκη (λόγοι)», Νέα Χριστιανική Κρήτη 2 (Ιούλ.-Δεκ. 1989), σσ. 177-196, 3
(Ιαν.Ῑούν. 1990), σσ. 9-24, 4 (Ιούλ. Δεκ. 1990), σσ. 175-191 και 7/8 (1992, σσ.
11-61. 3) Εφημ. Δράσις Ρεθύμνου, φ. 9(20-7-1919).
[15]Νικηφόρος Ζαχαριάδης (1835-1913),
Επίσκοπος Αρκαδίας (1879-1887) και Κυδωνίας και Αποκορώνου (1887-1912).
[16]Εννοεί τη μονή Αρκαδίου όπου διαχείμαζε.
[17]Κάθε εικοσόφραγκο αναλογούσε αε 107
γρόσια. Για να σχηματίσει ο αναγνώστης μια εικόνα της αγοραστικής αξίας της
χορηγούμενης βοήθειας σημειώνουμε ότι μια οκά αλεύρι στοίχιζε δύο γρόσια.
[18]Αρχείο Ρ.Υ.Ρ. αρ. 3 /4-1-1898 και
22/29-1-1898. Για διευκόλυνση του αναγνώστη έχει γίνει αλφαβητική κατάταξη των
ονομάτων των δικαιούχων και των χωριών.
[20]Είναι προφανές ότι οι λεμβούχοι ήταν Οθωμανοί,
αφού οι Χριστιανοί είχαν εγκαταλείψει την πόλη. Άλλωστε ακόμη και σε καιρούς ειρηνικούς η πλειονότητα
των λεμβούχων στο Ρέθυμνο της τουρκοκρατίας ήταν Οθωμανοί.
[22]Αρχείο Ρ.Υ.Ρ. αρ. 18/22-1-1898.
[23]Αρχείο Ρ.Υ.Ρ. , επιστολή της 8-2-98.
[24]Δυστυχώς ο κατάλογος δεν σώζεται.
[25]Αρχείο Ρ.Υ.Ρ. , επιστολή της 10-2-98.
[26]Σε άλλη του επιστολή προς τον Χατζηγρηγοράκη
με ημερομηνία 6-2-1898, ο Επίσκοπος αναφέρει τον τρόπο με τον οποίο εκείνος
πραγματοποίησε τη διανομή των χρημάτων: ...εις τους καταστραφέντας και
πολιορκηθέντας, απωλέσαντας επομένως τα πάντα εκτός της ζωής των έδωκα: 1-2 (εννοεί
αριθμό ατόμων ανά οικογένεια) από 15 γρόσια (ανά άτομο), εις 3 από
12,5 γρ., εις 4 από 11 και 1/4, εις 5-7 από 10, εις 8 από 9,5 γρ., εις 9 και 10
από 9 γρ. Εις τας κατεστραμμένας κώμας, αλλά μή πολιορκηθείσας έδωκα εις 1-2 ψυχάς
από 10, εις 3 από 8, εις 4 από 7,5 εις 5-7 από 6,5 εις 8-9 από 6 και εις 10 από
5,5 γρ.
[27]Η επιτροπή ήταν τριμελής με πρόεδρο τον
ιερομόναχο της μονής Αρκαδίου Ακάκιο Παχουντάκη και μέλη τον Αντώνιο Σκουλούδη
και τον Ιωάννη Πατσουράκη.
[28]Αρχείο Ρ.Υ.Ρ. αρ. 30/14-2-1898.
[29]Κάθε άτομο πήρε περίπου μια οκά αλεύρι.
[30]Βλ.
κατάλογο διανομής ανά χωριό στον Πίνακα V.
[31]Προφανώς επειδή είχαν υποστεί τις
μεγαλύτερες καταστροφές.
[32]Αρχείο Ρ.Υ.Ρ. αρ. 61/15-4-1898.
[33]Εμμαν. Ζαμπετάκη, ό.π. σσ. 65-67.
[34]Οι πίνακες δημοσιεύονται ως έχουν χωρίς
επέμβαση στην ορθογραφία των ονομάτων των χωριών και των προσώπων.
[35]Εννοεί προφανώς την Ιουλία Πετυχάκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου