ΚΟΥΣΚΟΥΣΕΣ : Η ΣΚΟΥΛΑΤΗ ΠΑΤΑΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Μαρίας Τσιριμονάκη

Ο κρητικός κουσκουσές.

Η σκουλάτη πατανία της Κρήτης

Η κ. Μαρία Τσιριμονάκη είναι ένας από τους λίγους ανθρώπους που θαυμάζω. Τη θαυμάζω για τη στάση ζωής που ακολουθεί. Για την αξιοπρέπειά της, για την ευγένειά της, για την αρχοντιά της, για την εργατικότητά της. Δείγμα αυτής της ακαταπόνητης εργατικότητας αποτελεί το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο Ο κρητικός κουσκουσές: Η σκουλάτη πατανία της Κρήτης, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε και είναι αφιερωμένο στην μνήμη του τόσο πρόωρα χαμένου γιου της Μαθιού.

Είναι η δεύτερό της βιβλίο σχετικό με την υφαντική. Είχε προηγηθεί το 2005 το βιβλίο Φυτικές βαφές από τους θησαυρούς της κρητικής γης. Η προσωπική της ενασχόληση με τον αργαλειό και η βαθειά γνώση του αντικειμένου της επιτρέπουν να χειρίζεται το θέμα με μεγάλη άνεση και οικειότητα.

Ο κρητικός κουσκουσές είναι ένα μικρό βιβλίο, περιεκτικό όμως ως προς το περιεχόμενο και θαυμάσιο ως προς την εμφάνιση. Όπως μαρτυρεί ο τίτλος, αναφέρεται στην υφαντή κρητική πατανία που είναι γνωστή ως κουσκουσές.

Γράφει στον πρόλογό της: Κορυφαίο κομμάτι της προίκας της κρητικιάς νύφης ως τα χρόνια του μεσοπολέμου και όχι μόνο ήταν ο κουσκουσές ή σκουλάτη πατανία. Αυτή στόλιζε το νυφικό κρεβάτι, εζέσταινε το κουρασμένο σώμα του ζευγαριού και εγέμιζε υπερηφάνεια, με την τέχνη και την ομορφιά της, τη μάνα ή την ίδια την κόρη, αν εκείνη την είχε υφάνει. Κάποια στιγμή πιστέψαμε πως αυτή η ιστορία, που αρχίζει πολύ παλια, ετελείωσε. Λένε πως πολλές κόρες αρνούνται να παραλάβουν τις σκουλάτες πατανίες από την προίκα της μάνας τους, γιατί «δεν ξέρουν τι να τις κάνουν». Όμως ετελείωσε πραγματικά η ιστορία του κουσκουσέ;…

Στο ερώτημα αυτό η κ. Τσιριμονάκη απαντά με την αισιόδοξη πεποίθηση ότι δεν έχει τελειώσει, αλλά περιμένει τον κατάλληλο δημιουργό που θα αναβιώσει τον κουσκουσέ και θα καταφέρει να συνδυάσει την αρχαία τεχνογνωσία με τις αισθητικές αντιλήψεις της εποχής του.

Αρχικά γίνεται αναφορά στην προϊστορία του κουσκουσέ, ο οποίος, σύμφωνα με την αείμνηστη Ρεθεμνιώτισσα ερευνήτρια Άννα Αποστολάκη, ανάγεται στα αρχαία χρόνια και ταυτίζεται με τα αρχαία λάσια. Στη συνέχεια περιγράφεται ο τρόπος που γίνεται ο κουσκουσές και παρατίθεται το σχετικό βοηθητικό γλωσσάρι. Ακολουθούν οι φωτογραφίες με μικρά βιογραφικά των δώδεκα γυναικών των οποίων υφαντά παρουσιάζονται στο βιβλίο, το οποίο κλείνει με την παράθεση φωτογραφιών των υφαντών αυτών σχολιασμένες από τη συγγραφέα.

Οι φωτογραφίες και η εκδοτική επιμέλεια είναι του Βαγγέλη Παπιομύτογλου και της Νατάσας Αντωνάκη.

Η ίδια η κυρία Μαρία το αποκαλεί «κύκνειό της άσμα», όμως εγώ είμαι βέβαιος πως θα μας δώσει και άλλους αγλαούς καρπούς εκπλήσσοντάς μας και πάλι ευχάριστα.

Γιάννης Ζ. Παιομύτογλου