ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 1893 ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 1893

(Ομιλία στο Ωδείο Ρεθύμνης στις 11-9-1999)

Του Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου

Όλοι εμείς που ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια σ' αυτήν την πόλη, που μεγαλώσαμε αλωνίζοντας τα στενά της και σκαρφαλώνοντας το κάστρο της. Που γνωρίζουμε σπιθαμή προς σπιθαμή κάθε της μέτρο, με συγκίνηση συμμετέχουμε σ' αυτήν την εκδήλωση και συγχαίρουμε του οργανωτές για τη σύλληψη και την υλοποίησή της.

            Είναι απολύτως φυσικό, η νοσταλγική διάθεση με την οποία βλέπουμε το παρελθόν να εξωραΐζει τις δυσκολίες και τα προβλήματα. Γιατί και στο τότε «παντέρμο Ρέθυμνο» υπήρχαν προβλήματα, μόνο που ήταν διαφορετικής υφής από τα σημερινά. Ήταν  προβλήματα επιβίωσης και κάλυψης βασικών βιοτικών αναγκών.

            Έτσι αναπολούμε νοσταλγικά σκηνές από τα παιδικά μας χρόνια που για τα σημερινά παιδιά είναι αδιανόητες. Θυμόμαστε με συγκίνηση το γεγονός ότι τα καλοκαίρια οι παπουτσωμένοι ήταν δαχτυλοδειχτούμενοι. Ότι περιμέναμε με λαχτάρα το χαρτζιλίκι της εβδομάδας -όσοι το είχαν κι' αυτό- για να το ρίξουμε έξω εδώ δίπλα στου μακαρίτη του κυρ Μήτσου του Σκαρτσίλη με γαλακτομπούρεκο και προφιτερόλ. Ότι πηγαίναμε με το τεφτεράκι ανά χείρας στον μπακάλη της γειτονιάς, του οποίου το βλέμμα και η συμπεριφορά ήταν ευθέως ανάλογη με το περιεχόμενου του τεφτεριού. Και μια και μας απασχολεί έντονα το πρόβλημα της ηχορύπανσης, θυμάμαι ότι τα μεσημέρια δύο με πέντε ερήμωναν οι δρόμοι και οι πλατείες από τη μαρίδα και το βράδυ νωρίς-νωρίς για ύπνο.

            Θα μπορούσε κανείς να μιλάει με τις ώρες αφήνοντας του κουβάρι της μνήμης του να ξετυλίγεται. Όμως επειδή λίγο ως πολύ οι μνήμες είναι κοινές, σκέφτηκα αντί να σας κουράζω με πράγματα που όλοι ή σχεδόν όλοι γνωρίζετε, να σας διαβάσω ένα κείμενο που γράφτηκε πριν από          πολλά χρόνια και αφορά βέβαια την πόλη μας. Το ανακάλυψα προ ημερών και προτίμησα να το αναγνώσω εδώ αντί να το δημοσιεύσω στον τύπο.

            Πρόκειται για έναν υγειονομικό κανονισμό του Δήμου της πόλης, ο οποίος μέσα από τα διάφορα "απαγορεύεται" δείχνει τις συνθήκες υγιεινής που επικρατούσαν τότε στο Ρέθυμνο, αλλά και σου επιτρέπει να συμπεράνεις το γενικότερο επίπεδο διαβίωσης το πληθυσμού. Επειδή το κείμενο είναι σε αυστηρή καθαρεύουσα θεώρησα καλό να το μεταφέρω στην καθομιλουμένη για να γίνει πιο εύληπτο και κατανοητό. Διατήρησα όμως λέξεις και φράσεις που αποδίδουν καλύτερα το πνεύμα του κειμένου. Σας το διαβάζω:

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ

ΥΓΕΙΑΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ

1.    Για την καθαριότητα της πόλης η Δημαρχία θα διορίσει επαρκή αριθμό οδοκαθαριστών, οι οποίοι θα περιέρχονται καθημερινά την πόλη, θα καταβρέχουν τους δρόμους και θα συλλέγουν απ’ αυτούς, από τα σπίτια και τα εργαστήρια "τα σαρώματα και πάσαν ύλην βλαβεράν" και θα τα μεταφέρουν εκτός πόλης. Οι οδοκαθαριστές δεν δικαιούνται να ζητήσουν αμοιβή από κανένα.

2.    Απαγορεύεται σε όλους να χύνουν στους δρόμους ακάθαρτα νερά και κάθε άλλη ακαθαρσία. Επίσης απαγορεύεται να φυλάσσονται στα υπόγεια των σπιτιών, των παντοπωλείων και των διαφόρων εργαστηρίων ύλες επιβλαβείς για τη δημόσια υγεία.

3.    Απαγορεύεται αυστηρά να περιφέρονται όρνιθες στην αγορά και στους άλλους δρόμους της πόλης, "ως και το δένειν και τρέφειν αίγας, ίππους και άλλα ζώα έξω των οικιών και των καταστημάτων".

4.    Όλοι οφείλουν να επισκευάσουν του νεροχύτες και τους αποπάτους των σπιτιών. Όποιος δεν συμμορφωθεί με το άρθρο τούτο εντός οκτώ ημερών, εκτός από το πρόστιμο που θα του επιβληθεί, η Δημαρχία θα διορθώσει το νεροχύτη ή τον απόπατο και θα καταλογίσει στον ιδιοκτήτη τα έξοδα της επισκευής.

5.    Οι επιστάτες των δημόσιων αποπάτων υποχρεούνται να του καθαρίζουν καθημερινά και τρεις φορές την εβδομάδα να τους απολυμαίνουν με διάλυμα φανικού οξέως.

6.    Στα πανδοχεία σταύλους (χάνια) επιβάλλεται μεγάλη καθαριότητα και οι ιδιοκτήτες οφείλουν να τα καθαρίζουν τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα απομακρύνοντας και την κόπρο. Όποιος δεν συμμορφώνεται με το άρθρο τούτο εκτός από το πρόστιμο που θα του επιβληθεί, η Δημαρχία θα αποβάλει την κόπρο και θα καταλογίσει στον ιδιοκτήτη τα έξοδα.

7.    Ο ενοικιαστή του εκτός της πόλεως σφαγείου υποχρεούται να το καθαρίζει ταχτικότατα "από της κόπρου και πάσης ύλης δυσώδους".

8.    Οι μάγειροι οφείλουν να διατηρούν καθαρά τα μαγειρικά τους σκεύη και να μεταχειρίζονται υλικά καθαρά και αβλαβή για την υγεία.

9.    Οι φουρνάρηδες οφείλουν να φτιάχνουν ψωμί από καθαρό αλεύρι, απαλλαγμένο από κάθε ξένη ουσία. Το ψωμί κακής ποιότητας θα κατάσχεται ως επιβλαβές για την υγεία.

10. Στα κρεοπωλεία και ιχθυοπωλεία "διατάσσεται μεγίστη καθαριότης" και οι κρεοπώλες και ιχθυοπώλες οφείλουν να πλύνουν δυο φορές τη μέρα τα τραπέζια και τους πάγκους και να έχουν πάντοτε καθαρά μαχαίρια και ζυγαριές.

11. Τα προς πώληση κρέατα θα επιτηρούνται αυστηρά και οι κρεοπώλες οφείλουν να πουλούν κρέας καλής ποιότητας για την οποία θα επιλαμβάνεται η επί της δημόσιας υγείας επιτροπή γιατρών. Τα κακής ποιότητας κρέατα θα κατάσχονται.

12. Τα ψάρια θα πουλιούνται όσο είναι φρέσκα. Τα μπαγιάτικα θα ρίχνονται στη θάλασσα. (Οι ιχθύς θέλουσι πωλείσθαι ενόσω εισί πρόσφατοι. Οι έωλοι θέλουσι ρίπτεσθαι εις την θάλασσαν).

13. Απαγορεύεται η πώληση ψαριών που αλιεύθηκαν με δυναμίτη.

14. Απαγορεύεται η πώληση άγουρων φρούτων, αλίπαστων ή καπνιστών κρεάτων, και ψαριών αλίπαστων ή καπνιστών, εφόσον αυτά κριθούν επιβλαβή για τη δημόσια υγεία. Κάθε τέτοιο προϊόν  θα κατάσχεται μετά από γνωμοδότηση του αρμόδιου γιατρού.

15. Χωροφύλακες και δημαρχιακοί κλητήρες θα επιτηρούν την καθαριότητα των οδών και της "παραλίας άμμου" και θα μηνύουν κάθε παραβάτη.

16. Το πρόστιμο θα κυμαίνεται από 5 μέχρι 100 γρόσια, εισπράττεται από τον Δήμαρχο και επιβάλλεται σε κάθε παραβάτη των παραπάνω διατάξεων, αλλά και ... στούς χωροφύλακες και δημαρχιακούς κλητήρες που κάνουν τα στραβά μάτια. (επί λέξει «οίτινες ήθελον καταδειχθεί επιτρέψαντες ή διά οιονδήποτε λόγον μή καταγγείλαντες παράβασιν τινά»). (Για να γίνει αντιληπτό τό κόστος του προστίμου πρέπει να σας πω ότι τότε ένα ψωμί έκανε περίπου ένα γρόσι).

17. Οι αποτελούντες την επί της δημόσιας υγείας επιτροπή  θα επιθεωρούν όλοι μαζί ή ένας ένας χωριστά την πόλη δυο φορές την εβδομάδα ή όποτε κρίνουν σκόπιμο και θα μεριμνούν για την ακριβή τήρηση των παραπάνω διατάξεων.

Εν Ρεθύμνη τη 5 Μαϊου 1893

Τα μέλη της Επιτροπής

Χριστοφορος Μαρκαντωνάκης, Βοηθός της Διοικήσεως

Σαλή Εφέντης Δροσουλάκης, Δήμαρχος

Ιω. Ν. Δάνδολος, Δημοτικός Ιατρός

Ισμαήλ Εφέντης, Στρατιωτικός Ιατρός

Μουσταφά Βέης, Ταγματάρχης της Χωροφυλακής

Επαμεινώνδας Καλομενόπουλος

Βαφή Εφένδης Σελιανάκης