ΡΕΘΥΜΝΟΥ Ή ΡΕΘΥΜΝΗΣ

Του Ρεθύμνου ή της Ρεθύμνης

Του Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

Στον διάλογο που έχει ανοίξει από τις στήλες της Κρητικής Επιθεώρησης για τη γενική πτώση του ονόματος της πόλης μας, έχω να καταθέσω και εγώ ορισμένες σκέψεις, οι οποίες θεωρώ ότι βοηθούν, όσους ενδιαφέρονται, να σχηματίσουν μια σαφέστερη άποψη για το θέμα.

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να πούμε ότι δεν πρέπει να υπάρχει περίπτωση άλλου τοπωνυμίου με τόση πολυτυπία. Ο φίλος Μιχάλης Παπαδάκης (Δάνδολος) που έχει ασχοληθεί με το θέμα, έχει καταγράψει περίπου πενήντα παραλλαγές του ονόματος και των παραγώγων του. Κατά συνέπεια είναι απολύτως φυσικό και όχι κατ’ ανάγκη κακό να χρησιμοποιούνται περισσότεροι του ενός τύποι.

Το θέμα δεν είναι καινούριο. Έχει απασχολήσει από παλιά πολλούς και διακεκριμένους επιστήμονες. Ανάμεσά τους και ο μεγάλος συμπατριώτης μας γλωσσολόγος Γεώργιος Ν. Χατζιδάκις, ο οποίος έχει υποστηρίξει ότι ο τύπος Ρέθυμνον είναι νόθος και πλαστός και επεκράτησε …από τινων ετών εν τη συνηθεία των λογιωτέρων κατοίκων και εν τοις επισήμοις εγγράφοις… Κατά τη γνώμη του ορθοί είναι οι τύποι Ρίθυμνα, Ρήθυμνα ή Ρέθυμνα που απαντώνται στις πηγές καθώς και ο τύπος Ρέθεμνος που έχει διασωθεί στην προφορική γλώσσα του λαού. Μάλιστα ο Μαρίνος Μπουνιαλής που γράφει στο λαϊκό ιδίωμα της εποχής του χρησιμοποιεί μόνο τον τύπο Ρέθεμνος στο ποίημά του για τον Κρητικό Πόλεμο.

Ο αείμνηστος δάσκαλος Γεώργιος Δαφέρμος συμφωνώντας με τον Γ. Χατζιδάκι υπερθεματίζει και υποστηρίζει …η ορθή ονομασία της πόλεώς μας είναι η λαϊκή Ρέθεμνος ή η της λογίας παραδόσεως Ρέθυμνα… και ότι το 1919 …μια επίσημος επί των τοπωνυμίων Επιτροπή δια διαταγής του Υπουργείου προς τας Αρχάς επέβαλε τον διεστραμμένον και ανύπαρκτον τύπον Ρέθυμνον…

Ο επίσης αείμνηστος Σπύρος Λίτινας υποστηρίζει μόνο τον τύπο Ρέθεμνος …και όχι Ρέθυμνον, όπως θέλουν να το κάμουν μερικοί γραμματιζούμενοι…

Ο μεγάλος αρχαιολόγος Σπύρος Μαρινάτος υποστηρίζει ότι ο τύπος του ονόματος της πόλης κατά της αρχαιότητα ήταν Ρέθυμνα και Ρεθύμνη.

Ο Εμμ. Γενεράλις στη Γεωγραφία του γράφει: Η Ρέθυμνα κειμένη μεταξύ…
Ο Β. Λαμπρινάκης επίσης στη Γεωγραφία του αναφέρει: Ο δήμος Ρεθύμνης κείται… Πρωτεύουσα τούτου είναι η Ρέθυμνα…

Ο Ν. Σταυράκης στη Στατιστική του χρησιμοποιεί τους τύπους Ρεθύμνη και Ρεθύμνης.

Ο Καθηγητής Κων. Καλοκύρης στο βιβλίο του Η Αρχαία Ρίθυμνα κάνει μια εκτενή αναφορά στην εξέλιξη του ονόματος της πόλης μας στη διάρκεια των αιώνων και χωρίς να παίρνει θέση καταλήγει: Κατόπιν Διατάγματος η πόλις ονομάζεται σήμερον επισήμως Ρέθυμνον.  Η γενική όμως Ρεθύμνου δεν επικρατεί εις τον επίσημον λόγον και την ανάλογον γραμματείαν. Τοιουτοτρόπως σήμερον, ενώ δεν χρησιμοποιείται η ονομαστική των τύπων Ρέθυμνα και Ρεθύμνη, όμως ούτοι – και μάλιστα ο β΄– δίδουν την επίσημον γενικήν, τόσον εις τον γραπτόν όσον και εις τον προφορικόν λόγον…

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο ισχυρισμός του Γ. Φιτσανάκη (Κ.Ε. 14-4-2004) ότι …δεν υπάρχει καμιά Ρεθύμνη και αφού δεν υπάρχει η ονομαστική δεν υπάρχει και η γενική…, είναι αστήρικτος. Όχι μόνο υπάρχει αλλά είναι και ο ορθός τύπος του τοπωνυμίου. Άλλο αν τα τελευταία χρόνια επικράτησε ο (νόθος κατά τον Χατζιδάκι) τύπος Ρέθυμνο. Ας μας επιτρέψει να διατηρήσουμε ζωντανή τουλάχιστον τη γενική. Σύμφωνα με το σκεπτικό του δεν θα έπρεπε να λέμε Ακαδημία Αθηνών αλλά Ακαδημία Αθήνας.

(Δημοσιεύθηκε στην Κρητική Επιθεώρηση τον Απρίλη του 2004)