ΤΑ ΧΑΣΑΠΙΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Χαρίδημου Α. Παπαδάκη

Τα Χασαπιά του Ρεθύμνου και όχι μόνο

Πρέπει ευθύς εξαρχής να ομολογήσω πως λίγα βιβλία μου έχουν προκαλέσει τόσα πολλά συναισθήματα όσο αυτό το Χάρη Παπαδάκη για τα Χασαπιά του Ρεθύμνου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Νοσταλγία, συγκίνηση, τρυφερότητα, αλλά αρκετές φορές δυσφορία και αγανάκτηση. Κατοικώντας στη Σωχώρα και όντας υποχρεωμένος να πηγαίνω τις δυο τελευταίες τάξεις του δημοτικού στο 5^ο (Ορφανοτροφείο) και στη συνέχεια -όπως όλα τα Ρεθεμνιωτάκια της εποχής- στο Γυμνάσιο Αρρένων, περνούσα δυο φορές και καμιά φορά και τέσσερις φορές τη μέρα μπροστά από τα χασαπιά είτε πηγαίνοντας στο σχολείο είτε επιστρέφοντας απ’ αυτό. Θυμάμαι ότι μου προκαλούσε δέος και φόβο το σκοτεινό εσωτερικό του μακρόστενου κτιρίου, το οποίο ουδέποτε επισκέφθηκα. Έκτοτε είχε σχεδόν σβήσει από τη μνήμη μου. Ώσπου ήρθε ο Χ.Π. με το βιβλίο του να μας γυρίσει σχεδόν πενήντα χρόνια πίσω και να μας αποκαλύψει όλα τα σκεπασμένα από τη λήθη μυστικά των χασαπιών με τις 22 μικρές τους ιστορίες, όσα και τα μαγαζιά που στεγάζονταν εκεί. Μεγαλωμένος εκεί μέσα και αποτυπώνοντας με φωτογραφικό τρόπο στην παιδική του μνήμη το χώρο και τους ανθρώπους του, τον αναπλάθει και τον ανακατασκευάζει πιστότατα με τη βοήθεια του συνεργείου του που αριθμεί τα 127 μέλη!!!

            Έχοντας την τιμή να συγκαταλέγομαι κι’ εγώ στα μέλη του συνεργείου αυτού έζησα από κοντά την κυοφορία και τις ωδίνες του τοκετού του βιβλίου. Εντυπωσιάστηκα από το πάθος του συγγραφέα στην αναζήτηση πληροφοριών σχετικών με το θέμα του. Η αλήθεια είναι ότι οι γραπτές πηγές ήταν ελάχιστες και είχα αμφιβολίες αν το υλικό του θα επαρκούσε τελικά για την έκδοση βιβλίου. Δεν άφησε εφημερίδα, περιοδικό ή βιβλίο που να μην το αναδιφήσει. Η μια πληροφορία τον έστελνε στην επόμενη και αυτή πάλι στην επόμενη, ώσπου τον συνεπήρε ο ενθουσιασμός του ερευνητή που ανακαλύπτει καινούργιους κόσμους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι παραπομπές του φθάνουν αισίως τις 362, γεγονός που αποδεικνύει το βάθος και την έκταση της έρευνας. Τελικά όχι μόνο βγήκε το βιβλίο, αλλά ξεπέρασε και κάθε πρόβλεψη ή προσδοκία. Η πρωτότυπη παράθεση του υλικού, το πλήθος των τεκμηρίων, τα εικαστικά και φωτογραφικά ντοκουμέντα, αλλά κυρίως ο προσωπικός τρόπος γραφής του Χ.Π. κάνουν το βιβλίο να διαβάζεται απνευστί.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρεις μεγάλες ενότητες. Φυλλάδες τις ονομάζει ο συγγραφέας.

Στην πρώτη γίνεται μια σύντομη αναφορά στην περίοδο 1889-1898 της κρητικής ιστορίας, καθώς και στην ιστορία του Δήμου Ρεθύμνης από το α882 μέχρι σήμερα με αναφορά σε όσους διετέλεσαν δήμαρχοι. Ακόμη γίνεται μια παρουσίαση του Ρεθύμνου του 1890 και της Μεγάλης Πόρτας πριν κατεδαφιστεί.

Η δεύτερη φυλλάδα αναφέρεται στο κυρίως θέμα του βιβλίου που είναι τα χασαπιά και περιλαμβάνει τις ενότητες: Η ιστορία των χασαπιών – Το κτίσιμο των χασαπιών – Το ξανακτίσιμο των χασαπιών – Οι τελευταίοι μαγαζάτορες – Τα Σφαγεία και το κοκορέτσι – Ο φόρος της οκάς – Μουσική-Διασκέδαση – Οι τύποι – Οι φίλοι μου – Η πιάτσα – Το χάλασμα – Οι τοπικές εφημερίδες και το χάλασμα.

Η τρίτη φυλλάδα περιλαμβάνει τα "και όχι μόνο" του τίτλου του βιβλίου, τα οποία είναι: Το χρονολόγιον του μαρτυρίου των Τεσσάρων Μαρτύρων – Το λαϊκόν μύθευμα της κατηραμένης πλατάνου – Τανζιμάτ – Ο μιναρές του τζαμιού της Νερατζές – Το έργο ύδρευσης και η δεξαμενή - Ένα Γυμνάσιο – Το Καμπαναριό του Ρεθύμνου – Η μετάνοια του αμαρτωλού Τελώνη – Ένας κήπος-Τρεις κήποι – Περίθαλψη, ένα νοσοκομείο που δεν έγινε και οι Ρώσοι.

Σε πολλά από τα θέματα που πραγματεύεται στο βιβλίο, ο συγγραφέας προσκομίζει νέα στοιχεία, τα οποία τα επατοποθετούν στις σωστές τους βάσεις, ανασκευάζουν ανακρίβειες και διαλύουν μύθους. Στο εξής είναι δύσκολο να κυκλοφορήσει βιβλίο για το Ρέθυμνο χωρίς βιβλιογραφική αναφορά στο βιβλίο του Χ.Π.

Τέλος θεωρώ ότι πρέπει να γίνει ειδική επαινετική μνεία: α) Στον Κώστα Δασκαλάκη για τη θαυμάσια σχεδιαστική αναπαράσταση του κτιρίου των χασαπιών. β) Στους Γιάννη Σπανδάγο και Δημήτρη Καλούδη για την επιστημονική αποτύπωσή του και γ) Στον Δικηγορικό Σύλλογο Ρεθύμνης για την εκδοτική πρωτοβουλία.

Γιαννης Ζ. Παπιομύτογλου