ΠΑΡΡΗΣΙΑ, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Παρρησία

Εκδίδοται άπαξ της εβδομάδος. Ρέθυμνο 9 Μαρτίου 1885 – 28 Ιουνίου 1889, αρ. φ. 1-175. Τον Μάρτη και τον Απρίλη του 1885 κυκλοφορούν τα εννιά πρώτα φύλλα της εφημερίδας η οποία εμφανίζεται ως Χανιώτικη που τυπώνεται στο Ρέθυμνο ελλείψει δικού της τυπογραφείου, με εκδότη τον Χανιώτη Γ.Ι.Συγγελάκη. Στη συνέχεια διακόπτεται η έκδοση για περίπου έναν χρόνο και επανακυκλοφορεί την 31 Μαϊου 1886 ως αμιγώς Ρεθυμνιώτικη με εκδότη και υπεύθυνο συντάκτη τον Νικόλαο Δρουλίσκο. Από το σημείο αυτό εμφανίζεται στην προμετωπίδα της το motto: “Πατρός τε και Μητρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον έστιν η Πατρίς, και σεμνότερον και αγιώτερον (Πλάτων)”, το οποίο διατηρείται ως το φύλλο 126 (7 Μαΐου 1888) οπότε αντικαθίσταται με τον υπότιτλο Εφημερίς του Κρητικού λαού πολιτική, κοινωνική και επιστημονική. Από το ίδιο φύλλο και ως το φ. 150 (30 Νοεμβρίου1888), παράλληλα με τον εκδότη Ν. Δρουλίσκο, εμφανίζεται ως συντάκτης ο Στυλ. Μ. Τσουδερός. Εβδομαδιαία, τετρασέλιδη, διαστάσεων 43Χ30εκ. (αρχικά δίστηλη και από το δέκατο φύλλο τρίστηλη). Τιμή συνδρομής στα εννιά πρώτα φύλλα για την Κρήτη 1 μετζήτι και για το εξωτερικό 8 δραχμές. Από το δέκατο φύλλο τιμή φύλλου 1 γρόσι και ετήσια συνδρομή για την Κρήτη 10 φράγκα και για τους εκτός Κρήτης συνδρομητές 15 φρ. Από το φ. 126 (7 Μαΐου1888) η τιμή φύλλου περιορίζεται στους 50 παράδες ενώ η ετήσια συνδρομή στα 9 φράγκα για το Ρέθυμνο και 10 για την υπόλοιπη Κρήτη και το εξωτερικό. Από το φ.152 (14 Δεκεμβρίου 1888) η τιμή φύλλου ορίζεται στο 1 γρόσι  και η ετήσια συνδρομή στα 30 γρόσια για το Ρέθυμνο, 45 για την υπόλοιπη Κρήτη και 10 φράγκα για το εξωτερικό. Τυπωνόταν στο τυπογραφείο της εφ. Αρκάδιον του Στυλ. Ε. Καλαϊτζάκη.

Στα εννιά πρώτα φύλλα που η εφημερίδα εμφανίζεται ως Χανιώτικη, η θεματολογία των κειμένων της είναι χανιώτικου ενδιαφέροντος και η αρθρογραφία της κατά μέγα μέρος εξαντλείται σε αντιπαραθέσεις με την άλλη εφημερίδα των Χανίων Λευκά Όρη, που εξέδιδε ο Κ. Κ. Μητσοτάκης. Από το 10^ο φύλλο και μετά, που περιέρχεται στην κυριότητα του Νικ. Δρουλίσκου, διατηρεί τη δομή του Αρκαδίου το οποίο διαδέχεται. Δηλαδή στην πρώτη σελίδα συνήθως υπάρχει το κύριο άρθρο με θέματα που κατά κανόνα  αφορούν την πολιτική κατάσταση του τόπου. Μετά τις εκλογές του Απριλίου 1888 το ήδη τεταμένο κλίμα μεταξύ των δύο κομμάτων της Κρήτης, των Καραβανάδων και των Ξυπόλυτων, οξύνεται ακόμη περισσότερο και το γεγονός αυτό προβάλλει με ενάργεια μέσα από της στήλες της Παρρησίας, η οποία είναι ταγμένη στο πλευρό των Καραβανάδων. Πέρα όμως από την κομματική αντιπαράθεση η εφημερίδα κράτησε πατριωτική στάση απέναντι στην Τουρκική Διοίκηση, στάση η οποία δικαιολογούσε τον τίτλο της και σήμερα προκαλεί έκπληξη και θαυμασμό. Το πόσο ενοχλητική υπήρξε για την εξουσία φαίνεται από το γεγονός ότι στα τρία χρόνια της κυκλοφορίας της υπέστη επανειλημμένες διώξεις και παύθηκε τρεις φορές. Στις εσωτερικές της σελίδες υπάρχουν οι στήλες “Διάφορα”, η οποία περιλαμβάνει την τοπική ειδησεογραφία, “Αλληλογραφίαι Αθηνών”, “Εξωτερικά”, “Τηλεγραφήματα”, επιστολές και ανταποκρίσεις, αναδημοσιεύσεις άρθρων ελληνικών και ξένων εφημερίδων, αποσπάσματα από τις εργασίες της Κρητικής Βουλής, νεκρολογίες κλπ. Οι  διαφημιστικές καταχωρήσεις σπανίζουν ενώ αντίθετα υπάρχει πληθώρα δικαστικών ειδήσεων (κυρίως πλειστηριασμών) στην τρίτη και τέταρτη σελίδα.

Τακτικούς συνεργάτες δεν είχε η εφημερίδα. Τα άρθρα της, πολλά από τα οποία είναι σημαντικά, είναι ανυπόγραφα. Αναφέρονται ενδεικτικά μερικοί τίτλοι: “Κρητική αυτονομία”, “Η ελευθερία του Τύπου”, “Αναρχία^. Η αληθής του τόπου κατάστασις” “Η παρ’ ημίν παίδευσις” κ.ά.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η εφημερίδα ξεκίνησε ως Χανιώτικη, αλλά μη βρίσκοντας διαθέσιμο τυπογραφείο στα Χανιά τυπωνόταν στο Ρέθυμνο. Επειδή, όπως είναι προφανές, αυτός ο τρόπος έκδοσης δεν ήταν δυνατόν να ευδοκιμήσει, ο Γ. Συγγελάκης υποχρεώθηκε να διακόψει την έκδοση μόλις στο ένατο φύλλο. Όταν ένα χρόνο αργότερα η εφ. Αρκάδιον, που κυκλοφορούσε τότε στο Ρέθυμνο, υποχρεώθηκε

από την Τουρκική Διοίκηση να διακόψει την έκδοσή της, ο εκδότης της Στυλ. Καλαϊτζάκης σε συνεννόηση με τον Νικ. Δρουλίσκο, ο οποίος εμφανίστηκε σαν εκδότης, χρησιμοποίησαν τον τίτλο της Παρρησίας για να καλύψουν το κενό του Αρκαδίου. Στην ουσία, δηλαδή, πρόκειται για την εφ. Αρκάδιον με άλλο τίτλο, αφού διατηρείται η ίδια δομή και η ίδια πολιτική στάση απέναντι στην τουρκική εξουσία, ακόμη και το ίδιο motto. Αργότερα όταν η Παρρησία θα κλείσει στις αρχές του 1887 θα την διαδεχθεί το Αρκάδιον από τις 7 Φεβρ.1887 ως τις 20 Απριλίου1887. Το ίδιο θα συμβεί δυο φορές και το 1888, οπότε το Αρκάδιον θα πάρει τη θέση της Παρρησίας από την 1 Ιανουαρίου1888 ως τις 23 Απριλίου1888 και από τις 22 Σεπτεμβρίου 1888 έως τις 27 Σεπτεμβρίου 1888. Αυτή η εναλλαγή τίτλων συνιστά ένα τολμηρό παιχνίδι πρόκλησης και εμπαιγμού της εξουσίας και μάλιστα σε καιρούς χαλεπούς για την Κρήτη. Το πόσο εξόφθαλμος ήταν ο εμπαιγμός της τουρκικής εξουσίας καταφαίνεται από το γεγονός ότι οι υπεύθυνοι των δύο εφημερίδων δεν έμπαιναν καν στον κόπο να χρησιμοποιήσουν διαφορετική αρίθμηση των φύλλων για κάθε εφημερίδα, αλλά διατηρούσαν την ίδια και για τους δύο τίτλους!

Η Παρρησία έκλεισε για τρίτη και τελευταία φορά στις 30 Ιουνίου 1889 με απόφαση του Γενικού Διοικητή Κρήτης. Ενώ η απόφαση προέβλεπε παύση ενός μηνός, αυτή μετατράπηκε σε οριστική  λόγω της επιβολής στρατιωτικού νόμου στο νησί και της ανάκλησης των προνομίων που είχαν παραχωρηθεί στους Κρητικούς με τη Σύμβαση της Χαλέπας.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ: – BΒ (με ελλείψεις).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: – Κρήτη, Εφημερίς της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης, φ. 912(28-12-1887), 956(9-9-1888) και 1050(3-7-1889). – Ξενοφών Παγκαλιάς, “Οι Κρητικές εφημερίδες του περασμένου αιώνα”, π. Κρητική Εστία, 260/261(1980), 403-413. – Του ίδιου, “Οι Κρητικές εφημερίδες του περασμένου αιώνα” (Συμπλήρωμα), π. Κρητική Εστία, 268/269(1981), 259-263. – Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου, “Εκατό χρόνια Ρεθεμνιώτικων εφημερίδων”, π. Προμηθεύς ο Πυρφόρος, 29(1982), 165-181. – Του ίδιου, “Ο Τύπος του Ρεθύμνου”, Επτά Ημέρες της Καθημερινής, φ. 20-7-1997. – Του ίδιου, “Οι πρώτες εφημερίδες του Ρεθύμνου: Τουρκοκρατία και Αυτονομία” στον τόμο  Ρέθυμνο 1898-1913: Από την Αυτονομία στην Ένωση, Ρέθυμνο 1998, σ. 53-56.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

(Έχει δημοσιευθεί στην Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού Τύπου 1784 – 1974)