ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Γ.Π. Εκκεκάκη

ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

(15^ος μέχρι και 20ος αιώνας)

Ανέκαθεν η Κρήτη αποτελούσε προσφιλή προορισμό των ταξιδιωτών. Η πλούσια μυθολογία και ιστορία της, καθώς και οι περιγραφές όσων την είχαν ήδη επισκεφθεί διανθισμένες με αρκετή δόση φαντασίας που αρκετές φορές έφτανε στα όρια της τερατολογίας, εξήπταν τη φαντασία των υποψήφιων ταξιδιωτών και τους έκανε να αψηφούν τους κινδύνους που ήταν φυσικό να υπάρχουν σ’ ένα τέτοιο ταξίδι. Από τον 14^ο αιώνα μέχρι τις αρχές του 20^ου και με αυξανόμενη συχνότητα, η Κρήτη αποτελεί σταθμό ή προορισμό πολλών επισκεπτών, οι οποίοι χονδρικά μπορούν χωριστούν στις ακόλουθες κατηγορίες: Προσκυνητές των Αγίων Τόπων, οι οποίοι ταξιδεύοντας προς την Παλαιστίνη έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και την Κρήτη, όπου προσεγγίζουν τα καράβια που τους μεταφέρουν, έμποροι που ταξιδεύουν στην Ανατολή, τυχοδιώκτες, αρχαιολόγοι αλλά και αρχαιοκάπηλοι, ιερωμένοι, διπλωμάτες, κατάσκοποι, καλλιτέχνες, επιστήμονες της εποχής (γεωγράφοι, ιστορικοί, γιατροί, βοτανολόγοι κ.ά.), χωρίς να λείπουν, βέβαια, και οι απλοί περιηγητές που ταξιδεύουν για να γνωρίσουν άγνωστους τόπους. Η προέλευσή τους είναι η Ευρώπη και κυρίως χώρες όπως η Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία και σε μικρότερο βαθμό η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Πολωνία, οι Κάτω Χώρες κ.ά.. Πολλοί απ’ αυτούς καταγράφουν τις εντυπώσεις τους, οι οποίες είτε εκδίδονται είτε παραμένουν σε μορφή χειρογράφου. Αρχικά τα κείμενα για την Κρήτη είναι κατά κανόνα αποσπασματικά και αποτελούν μέρος γενικότερων ταξιδιωτικών εντυπώσεων. Μόλις τον 18^ο αιώνα και κυρίως τον 19^ο έχουμε ταξιδιωτικά κείμενα αφιερωμένα αποκλειστικά στην Κρήτη. Με την πάροδο του χρόνου όχι μόνο αυξάνεται σταδιακά ο αριθμός των κειμένων αυτών, αλλά παρατηρείται και μια ποιοτική βελτίωσή τους τόσο από λογοτεχνική όσο και επιστημονική άποψη.

Ο Γ.Π. Εκκεκάκης ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με τους περιηγητές της Κρήτης. Η ενασχόλησή του αυτή στρέφεται σε τρεις κατευθύνσεις: Στη συλλογή, στην τεκμηρίωση και στη δημοσίευση ή έκδοση των ταξιδιωτικών κειμένων. Η διαδικασία της συλλογής αρχικά εστιαζόταν στην προσπάθεια εντοπισμού και απόκτησης – κυρίως μέσω δημοπρασιών – των πρωτότυπων εκδόσεων των περιηγητών. Διαδικασία επίμονη και επίπονη, αλλά κυρίως δαπανηρή. Καρπός αυτής της πολύχρονης προσπάθειας είναι η δημιουργία μιας συλλογής που θα τη ζήλευαν οι περισσότερες ελληνικές Βιβλιοθήκες. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η εξάπλωση του διαδικτύου (internet) έδωσαν στον Γ.Π.Ε. νέες δυνατότητες εντοπισμού ταξιδιωτικών κειμένων σε όλη την υφήλιο. Έτσι κατόρθωσε να συγκεντρώσει σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα σε ηλεκτρονική μορφή (και όχι μόνο) δεκάδες περιηγητικά κείμενα για την Κρήτη, αρκετά από τα οποία εντελώς άγνωστα ακόμη και για τους ασχολούμενους με το θέμα.  Όλο αυτό το υλικό το οργανώνει έτσι ώστε να αποτελέσει μια βάση δεδομένων, στην οποία καταχωρίζονται στοιχεία τόσο για τον ίδιο τον περιηγητή όσο και για το ταξίδι του. Αξιέπαινη είναι και η προσπάθειά του να κάνει γνωστά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό εκείνα ταξιδιωτικά κείμενα, που είτε λόγω γλώσσας είτε λόγω σπανιότητας τα αγνοούσαμε μέχρι σήμερα. Έτσι προχωρά στην μετάφραση και έκδοση τους στα ελληνικά, είτε με κανονική έκδοση του τυπογραφείου, είτε με έκδοση περιορισμένου αριθμού αντιτύπων την οποία πραγματοποιεί ο ίδιος από την αρχή μέχρι το τέλος. Αυτές οι “χειροποίητες” –όπως  τις ονομάζει ο ίδιος– εκδόσεις αποτελούν κυριολεκτικά έργα τέχνης και δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις κανονικές. Αντίθετα υπερτερούν σε πολλά σημεία, αφού η σωστή χρήση της τεχνολογίας σε συνδυασμό με τη γνώση, το μεράκι και το γούστο του Γ.Π.Ε. μας δίνουν πραγματικά εντυπωσιακά αποτελέσματα. Δείγματα αυτής της θαυμάσιας δουλειάς έχουν παρουσιαστεί με κείμενα των M.X. Czerminski,  W.J. Stillman, Edward Postlethwaite, Vincent Peretti,  H. F. Tozer κ.ά., τα οποία έρχονται να προστεθούν πλάι στις προγενέστερες “κανονικές” εκδόσεις των Bayard Taylor, Vittorio Simonelli, R Pococke, και C.R. Scott. 

Η πιο πρόσφατη «χειροποίητη» έκδοση του Γ.Π.Ε. έχει τον τίτλο: Περιηγητές και περιηγητικά κείμενα για την Κρήτη (15^ος μέχρι και 20ος αιώνας). Πρόκειται για έναν τόμο 150 σελίδων στον οποίο περιλαμβάνονται πληροφορίες για 68 περιηγητές, που επισκέφτηκαν την Κρήτη από το 1415 μέχρι το 1938. Έναν από τον 15^ο αιώνα, οχτώ από τον 16^ο, πέντε από τον 17^ο, οχτώ από τον 18^ο, 36 από τον 19^ο και δέκα από τον 20^ο. Εκτός από τους μεγάλους και γνωστούς, όπως Buondelmonti, Dapper, Tournefort, Pashley, Spratt κ.ά., περιλαμβάνονται και πολλοί ελάσσονες και εντελώς άγνωστοι, οι οποίοι κατ’ εμέ παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Καταχωρίζονται βιογραφικά στοιχεία των περιηγητών καθώς και πληροφορίες για το ταξίδι τους. Παρατίθενται αποσπάσματα των κειμένων, άλλοτε σύντομα και άλλοτε εκτενή. Τα κείμενα πλαισιώνονται από εικόνες, όπως προσωπογραφίες των περιηγητών, εξώφυλλα των βιβλίων τους, σχέδια, χαρακτικά και φωτογραφίες.

Πρόκειται για μια θαυμάσια έκδοση από αισθητική άποψη, χρήσιμη για άντληση στοιχείων και πληροφοριών, αλλά κυρίως απολαυστική στην ανάγνωση.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

(Δημοσιεύθηκε στην Κρητική Επιθεώρηση και στα Ρεθεμνιώτικα Νέα της 24-10-2006)