Θεμιστοκλή Μ. Βαλαρή

ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον παραπάνω τίτλο το βιβλίο του αείμνηστου συμπολίτη ξενοδόχου Θενιστοκλή Μιχ. Βαλαρή. Οφείλω εκ προοιμίου να ομολογήσω ότι σπάνια έχω διαβάσει βιβλίο με τόση ευχαρίστηση. Μια γλώσσα παράξενη. Ένα μίγμα καθαρεύουσας, δημοτικής και του τοπικού κρητικού ιδιώματος. Αλλά ενώ θα περίμενε κανείς ότι αυτή η γλώσσα θα αποτελούσε αρνητικό στοιχείο του βιβλίου, αντίθετα θεωρώ πως αυτή ακριβώς μαζί με το αστείρευτο λεπτό χιούμορ και τη φιλοπαίγμονα διάθεση του συγγραφέα, το κάνει αξιαγάπητο και τόσο ευχάριστα αναγνώσιμο. Η παρατήρηση που του κάνει σε επιστολή του ο αείμνηστος δικηγόρος Μιχ. Μ. Παπαδάκις «Εσύ μωρέ παιδί μου έπρεπε νάσαι συγγραφέας» σήμερα θα διατυπωνόταν «Εσύ μωρέ παιδί μου είσαι συγγραφέας». Είναι κρίμα που αυτό του το χάρισμα δεν το συνειδητοποίησε νωρίτερα ώστε να μας αφήσει και άλλα αγλαόκαρπα πονήματα.

Αλλά το βιβλίο του Θεμ. Βαλαρή δεν είναι μόνο ένα ευχάριστο ανάγνωσμα που προκαλεί συγκίνηση και νοσταλγία στους παλαιούς Ρεθεμνιώτες. Για μένα κυρίως είναι μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών  για το Ρέθεμνος και τους ανθρώπους του. Μέσα από τις αναμνήσεις του συγγραφέα, στις οποίες – όπως είναι φυσικό – κυρίαρχη θέση κατέχει η οικογένειά του, παρελαύνει το Ρέθυμνο του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Είναι εκπληκτική η μνήμη του και η παραστατικότητα με την οποία περιγράφει πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις.

Διαβάζοντας το βιβλίο έμαθα για το Ρέθυμνο πράγματα που αγνοούσα, παρά το γεγονός ότι λόγω της ιδιότητάς μου ίσως δεν δικαιολογείται αυτή η άγνοια. Έμαθα πού ήταν το τοπωνύμιο Αμπουχούρι            και το εβραϊκό νεκροταφείο, πού ήταν τα γραφεία του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης, πού ήταν ο Κουμπές (τρούλος) από τον οποίο πήρε το όνομα και το ομώνυμο τοπωνύμιο, πότε και πώς χτίστηκε το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, πού ήταν το σκοπευτήριο, πού ήταν το Γαλλικό και αργότερα Ελληνικό Ταχυδρομείο, πού ήταν το Αγγλικό Τηλεγραφείο και από ποιό οίκημα του Κουμπέ ποντίζονταν στη θάλασσα τα καλώδιά του. Μαθαίνουμε επίσης για τα έργα και τις ημέρες των Ρώσων στο Ρέθυμνο, για το Γυμναστήριο, για τα καταστήματα του Ρεθύμνου και τους ιδιοκτήτες τους, για τα ζαχαροπλαστεία και τα καφενεία, για τις Πύλες της πόλης όπως τις θυμάται, για την Αγία Βαρβάρα, για τα σχολεία, για τους δρόμους και τις συνοικίες, για τους Συλλόγους και τη δράση τους, για την ενδυμασία της εποχής και το πέρασμα από την τοπική στην ευρωπαϊκή, για το εμπόριο και την οικονομική κατάσταση της πόλης, για τον πρώτο κινηματογράφο, για τον ηλεκτροφωτισμό, για το ηλιακό ρολόι και το έγκλημα της κατεδάφισής του, για το λιμανάκι μας και τους άθλους των ανθρώπων του και για πολλά άλλα. Όλ’ αυτά διανθισμένα με σπαρταριστές ιστορίες.

Τα κείμενα συνοδεύονται από δεκάδες φωτογραφίες πολλές από τις οποίες δημοσιεύονται για πρώτη φορά και συνοδεύονται από διευκρινιστικές λεζάντες για τα εικονιζόμενα πρόσωπα.

Το βιβλίο κλείνει συγκινητικό και συνάμα ευρηματικό τρόπο. Ο συγγραφέας αφηγείται σαν παραμύθι στα εγγονάκια του την ιστορία της οικογένειάς του τα τελευταία 150 χρόνια.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

*Δημοσιεύθηκε στην Κρητική Επιθεώρηση της  23-8-2005