ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΕΒΕΛΑΚΗΣ

ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΒΕΒΕΛΑΚΗ

Ως συνταξιούχος τον τελευταίο καιρό περνάω την ώρα μου αναδιφώντας παλαιές εφημερίδες, κυρίως του 19^ου αιώνα, εκμεταλλευόμενος τη δυνατότητα που μας παρέχουν σήμερα οι νέες τεχνολογίες και συγκεκριμένα το internet και η ψηφιοποίηση παντός είδους τεκμηρίων. Έτσι «ξεφυλλίζοντας» από το σπίτι κάθε είδους και κάθε εποχής έντυπα, συχνά συναντά κανείς πληροφορίες παντελώς άγνωστες για πρόσωπα και γεγονότα.

Στο έγγραφο αυτό κάποιος Α.
Βεβελάκης εμφανίζεται ως Δή-
μαρχος Χρωμοναστηρίου το 1881,
Να είναι άραγε ο Αντ. Βεβελάκης;

Τελευταίο μου αλίευμα μια μικρή αγγελία από την εφημερίδα των Αθηνών «Παλιγγενεσία» της 5^ης Ιανουαρίου 1868. Η αγγελία ήταν του Ρεθεμνιώτη αγιογράφου και ζωγράφου Αντωνίου Βεβελάκη (1819-1914), ο οποίος ανακοινώνει ότι εκθέτει σε λαχειοφόρο αγορά στην Αθήνα και στη Σύρο ζωγραφικό του πίνακα που εικονίζει τον ηρωικό ηγούμενο του Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκη. Ο Αντώνιος Βεβελάκης ήταν ίσως ο σημαντικότερος αγιογράφος του Ρεθύμνου του 19^ου αιώνα, ο οποίος όμως δεν ακολούθησε την Κρητική Σχολή όσον αφορά στην τεχνοτροπία, αλλά επηρεάστηκε από τη ζωγραφική της Δύσης και διαμόρφωσε ένα αξιοπρόσεκτο προσωπικό ύφος. Ο π. Χαράλαμπος Καμηλάκης τον ανέσυρε από τη λήθη με δύο σημαντικά βιβλία το ένα εκ των οποίων μάλιστα είναι διδακτορική διατριβή[1]. Στη μακρόχρονη και επίπονη έρευνά του ο π. Χαράλαμπος κατόρθωσε να εντοπίσει και στη συνέχεια να δημοσιεύσει πάνω από 200 εικόνες κατεσπαρμένες όχι μόνο στο νομό Ρεθύμνης, αλλά και εκτός Κρήτης, όπως στην Αθήνα, στην Πάτρα στη Σύρο στη Νάξο κ.α.

Η αγγελία που προαναφέρθηκε αναφέρει επί λέξει:

Ὁ ὑποφαινόμενος ἐκθέσας εἰς λαχεῖον τὴν ὑπ’ ἐμοῦ ζωγραφηθεῖσαν εἰκόνα τοῦ ἀοιδίμου Γαβριήλ ἡγουμένου Ἀρκαδίου, ἐν Σύρῳ καὶ ἐνταῦθα, εἰδοποιῶ τὸ κοινὸν ὅτι ἡ ἐκκύβευσις αὐτῆς θέλει γίνει τὸ προσεχὲς σάββατον 6 ἱσταμένου 1 μ.μ. έν τῇ ἐμπορικῇ λέσχῃ ἄνωθεν τοῦ καφενείου τῆς «Ὡραίας Ἑλλάδος».

Ἀθῆναι, 4 ἰανουαρίου 1868.                   ΑΝΤ. ΒΕΒΕΛΑΚΗΣ

Η εικόνα είναι από το βιβλίο Το Αρκάδι 
δια των αιώνων του Τιμόθεου Βενέρη. 
Ανυπόγραφη. Να είναι άραγεαυτή που 
αναφέρεται στο κείμενο ότι ζωγράφισε
ο Βεβελάκης;

Η παραπάνω αγγελία μας οδηγεί σε κάποια συμπεράσματα και διαπιστώσεις. Διαπιστώνουμε ότι μεσούσης της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης (1866-1869) ο Βεβελάκης βρίσκεται στην Αθήνα. Ήταν φαινόμενο σύνηθες σε περιόδους επαναστάσεων πολλοί Κρητικοί, κυρίως των πόλεων, να καταφεύγουν στην Αθήνα ή σε νησιά των Κυκλάδων και όταν ηρεμούσαν τα πράγματα, επέστρεφαν πίσω στην Κρήτη. Υποθέτουμε λοιπόν ότι ο Βεβελάκης, ως κάτοικος της πόλης του Ρεθύμνου, διέτρεχε τους κινδύνους και υφίστατο της απειλές των εξαγριωμένων Οθωμανών της πόλης, γεγονός που τον οδήγησε να επιδιώξει και να επιτύχει την αναχώρησή του από το Ρέθυμνο για ασφαλέστερα μέρη. Το γεγονός ότι στην αγγελία αναφέρει και τη Σύρο ίσως σημαίνει ότι πριν καταλήξει στην Αθήνα πιθανόν να πέρασε και από το νησί αυτό, με το οποίο πρέπει να είχε ιδιαίτερες σχέσεις, αφού στη Σύρο έχουν εντοπιστεί αρκετές δικές του εικόνες.

Φαίνεται πως η παραμονή του στη Αθήνα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τον έφερε σε άσχημη οικονομική κατάσταση, γεγονός που τον οδήγησε στο να εκθέσει σε λαχειοφόρο αγορά έναν ζωγραφικό του πίνακα με τη μορφή του ηγουμένου Γαβριήλ.  Ο πίνακας είναι τελείως άγνωστος και πρώτη φορά γνωστοποιείται η ύπαρξή του. Δεν γνωρίζουμε αν τον ζωγράφισε στην Αθήνα η αν τον έφερε από το Ρέθυμνο. Πάντως όποια εκδοχή και αν ισχύει ο πίνακας θα πρέπει να απέδιδε πιστά την εικόνα του Γαβριήλ, δεδομένης της ζωγραφικής δεξιότητας του Βεβελάκη. Άλλωστε πιστεύω ότι ο Βεβελάκης γνώριζε την μορφή του Γαβριήλ, αφού θεωρώ απίθανο να μην γνωρίζονταν ο ηγούμενος του ιστορικότερου μοναστηριού του Ρεθύμνου και ο σημαντικότερος σύγχρονός του Ρεθύμνιος αγιογράφος.

Τα ερωτήματα που τίθενται τελικά και μέχρι τώρα παραμένουν αναπάντητα είναι:

Ποιός κέρδισε τον πίνακα; Σώζεται σήμερα ο πίνακας και, αν ναι, πού βρίσκεται;

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

(Δημοσιεύθηκε στο περ. Ενοριακή Παρουσία, τχ. 58 Απρίλιος 2012)

---

[1] α) Χαράλαμπου Καμηλάκη, Αντώνιος Χατζή Γεωργίου Βεβελάκης Ρεθύμνιος Κρης ζωγράφος (1819-1914), Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο 2003 και β) Του ίδιου, Τα Εισόδια και η Κοίμηση της Θεοτόκου στο εικονογραφικό έργο του Ρεθύμνιου ζωγράφου Αντωνίου Χ. Γ. Βεβελάκη (1819-1914) : συμβολή στη μελέτη της νεοελληνικής εκκλησιαστικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα στην Κρήτη, Ρέθυμνο 2008.