ΣΑΚΤΟΥΡΙΑ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Αντώνη Στιβακτάκη

Τα Σακτούρια Αγίου Βασιλείου και η ιστορία τους

Κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες ένα σημαντικό βιβλίο για το χωριό Σακτούρια ή Σαχτούρια. Ο τίτλος του είναι Τα Σακτούρια Αγίου Βασιλείου και η ιστορία τους. Συγγραφέας ο πολυγραφότατος δάσκαλος Αντώνης Στιβακτάκης. Ο κ. Στιβακτάκης είναι γαμπρός Σαχτουριανός και θεώρησε υποχρέωσή του να γράψει για το χωριό της γυναίκας του, το οποίο αγαπάει σαν δικό του χωριό (ο ίδιος κατάγεται από το χωριό Χόντρος της Επαρχίας Βιάννου). Εκδότης ο «Σύλλογος Σακτουριανών Εθνομαρτύρων», στον οποίο αξίζουν συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία του. Την εκδοτική επιμέλεια και την εκτύπωση έκανε το τυπογραφείο Καραγιαννάκη.

Το 480 σελίδων βιβλίο, συγγραφέας το χωρίζει σε εφτά ενότητες: Α΄ Γενικά Στοιχεία, Β΄ Συνοπτική Ιστορία των Σακτουρίων, Γ΄ Συμπληρωματικά Ιστορικά Στοιχεία, Δ΄ Το Φυσικό Περιβάλλον, Ε΄ Οικονομική Ζωή, ΣΤ΄ Πολιτισμικές Αναφορές και Ζ΄ Οι Άνθρωποι.

Στην πρώτη ενότητα περιέχονται τα κεφάλαια που αφορούν στην ταυτότητα, στην ονομασία στα γεωγραφικά όρια και στους οικισμούς των Σακτουρίων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο που αναφέρεται στην ετυμολογική προέλευση του ονόματος του χωριού. Παρουσιάζονται εξαντλητικά πολλές απόψεις σχετικά με την προέλευση του ονόματος. Ο συγγραφέας υποστηρίζει μια καινούρια άποψη, στηριγμένη στον Χριστόφορο Μπουοντελμόντι, σύμφωνα με τη οποία το όνομα προέρχεται από τους Χορτάτζηδες, οι οποίοι (κατά τον Μπουοντελμόντι) στα λατινικά ονομάζονται Σατούριοι. Πιο πιθανή εκδοχή μου φαίνεται αυτή που υποστηρίζει πως το όνομα προέρχεται από τη λέξη σαχτούρι, που σημαίνει μικρό ιστιοφόρο πλεούμενο. Ίσως τα παλιά χρόνια στον Άγιο Παύλο να υπήρχε ταρσανάς για κατασκευή ή επισκευή μικρών ιστιοφόρων και από εκεί να προήλθε το όνομα του χωριού.

Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζονται όλα τα ιστορικά στοιχεία για τα Σαχτούρια, από τα μινωικά χρόνια μέχρι τον 20^ο αιώνα. Είναι εντυπωσιακό πως ο συγγραφέας βρίσκει αναφορές στην περιοχή των Σαχτουρίων τόσο στη μινωική εποχή, όσο στα κλασικά και Ελληνιστικά–Ρωμαϊκά χρόνια. Στη βυζαντινή περίοδο και στην περίοδο της Βενετοκρατίας οι πληροφορίες γίνονται περισσότερες, ενώ στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και στον 20^ο αιώνα υπάρχει πληθώρα πληροφοριών και βιβλιογραφικών αναφορών, τόσο σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα όσο και σε πρόσωπα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην καταστροφή των Σαχτουρίων επί Γερμανοκατοχής και στην εκτέλεση 15 Σαχτουριανών στις φυλακές της Αγιάς των Χανίων.

Στην Τρίτη ενότητα περιλαμβάνονται: α) Οι αναφορές στο όνομα των Σαχτουρίων σε κείμενα κυρίως της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, καθώς και οι απογραφές στις οποίες περιλαμβάνεται το χωριό. β) Η κοινοτική οργάνωση, οι κατά καιρούς δημοτικές ή κοινοτικές εκλογές και οι κοινοτάρχες που προέκυψαν από αυτές. γ) Οι εκκλησίες και οι εφημέριοι των Σαχτουρίων. δ) Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού και οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν σ΄αυτό από το 1880 μέχρι σήμερα και ε) Τα τοπωνύμια της περιοχής όπου παρατίθενται η καταγραφή του δασκάλου Ραδάμανθυ Δασκαλάκη (1953) και η καταγραφή του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη (2008).

Η τέταρτη ενότητα αναφέρεται στο φυσικό περιβάλλον και ειδικότερα:  Στα βουνά, στα ποτάμια, στα σπήλαια, στα φαράγγια, στα πετρώματα, στην ύδρευση και άρδευση, στο κλίμα και τέλος στη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής.

Στην πέμπτη ενότητα περιλαμβάνονται: Οι ασχολίες και τα επαγγέλματα των κατοίκων, οι φάμπρικες και οι νερόμυλοι, η μετανάστευση και ο τουρισμός.

Η έκτη ενότητα είναι αφιερωμένη στον λαϊκό πολιτισμό και στην παράδοση του χωριού. Γίνεται αναφορά στις γιορτές και στα πανηγύρια, στη μουσική και στους μουσικούς, στο θέατρο, στα έντυπα, στους πολιτιστικούς συλλόγους και στην αρχιτεκτονική των Σαχτουρίων.

Η έβδομη και τελευταία ενότητα περιλαμβάνει ονόματα Σαχτουριανών, που δεν ζουν πια και που ο συγγραφέας αλίευσε από διάφορες πηγές. Επίσης τις Σαχτουριανές οικογένειες ανά γειτονιά κατά τη δεκαετία του 1960. Τους Σαχτουριανούς επιστήμονες και άλλα τέκνα των Σαχτουρίων που έχουν διακριθεί σε διάφορους τομείς.

Το βιβλίο κλείνει με αναλυτική βιβλιογραφική τεκμηρίωση. Είναι εντυπωσιακό το πόσο αναλυτικά και εξαντλητικά παρουσιάζονται τα  θέματα του βιβλίου από τον συγγραφέα, ώστε θεωρώ απίθανο να βρει κάποιος, έστω και μια ασήμαντη λεπτομέρεια σχετική με τα Σαχτούρια, που να μην έχει περιληφθεί στο βιβλίο.

Κάθε χωριό περιμένει τον άνθρωπο που θα το απαθανατίσει  στους αιώνες. Τα Σαχτούρια ευτύχησαν να βρουν στο πρόσωπο του Αντώνη Στιβακτάκη τον καταλληλότερο.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

 (Δημοσιεύθηκε στην εφημ. Ρέθεμνος της 21/4/2018)