ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ (ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ) (Μέρος 4ο)

ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ (1898–1913)

(Μέρος 4^ο + τελευταίο)

Του Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου

Οι εκλογές της Πρωτοχρονιάς του 1906

Είδαμε στο προηγούμενο σημείωμα (Ρέθεμνος 28-1-2012) ότι οι δημοτικές εκλογές θα έπρεπε να γίνουν μέσα σε διάστημα δύο μηνών από την έναρξη της ισχύος του νέου εκλογικού νόμου, δηλαδή μέσα σε διάστημα δύο μηνών από την 6^η Νοεμβρίου 1905.

Πράγματι στις 7 Νοεμβρίου δημοσιεύθηκε[1] το διάταγμα με το οποίο προκηρύχθηκαν δημοτικές εκλογές για την 1^η Ιανουαρίου 1906 ημέρα Κυριακή. Είχε προηγηθεί στις 29 Οκτωβρίου 1905 η δημοσίευση[2] του διατάγματος «Περί του τρόπου ενεργείας των δημοτικών εκλογών», με το οποίο καθοριζόταν με κάθε λεπτομέρεια η διαδικασία της εκλογής, η οποία θα γινόταν «διά σφαιριδίων». Οι εκλογές θα αναδείκνυαν, για τέσσερα χρόνια, έναν δήμαρχο και έναν δημαρχιακό πάρεδρο για κάθε δήμο, είκοσι δημοτικούς συμβούλους για κάθε αστικό και οκτώ για κάθε επαρχιακό δήμο. Τα προσόντα για τους υποψήφιους ήταν να είναι τουλάχιστον τριάντα ετών και εγγράμματοι. Για την πόλη του Ρεθύμνου ορίστηκαν δυο εκλογικά τμήματα, το Τούρκικο Σχολείο για του μουσουλμάνους ψηφοφόρους και η Δημοτική Σχολή[3] για τους χριστιανούς. Στους επαρχιακούς δήμους ορίστηκε ένα εκλογικό τμήμα για καθέναν απ’ αυτούς.

Η υπογραφή του Σαφτέρ κλαψαράκη

Στις εκλογές κατέβηκαν δύο συνδυασμοί. Οι βενιζελικοί με σύμβολο τη δάφνη και οι αντιβενιζελικοί με σύμβολο την ελιά. Υποψήφιος δήμαρχος των βενιζελικών ήταν ο από το 1898 διορισμένος δήμαρχος Γιουσούφ Αληγιατζιδάκης, ενώ υποψήφιος των αντιβενιζελικών ήταν ο από τον Σεπτέμβρη του 1905 διορισμένος δήμαρχος Σαφτέρ Κλαψαράκης.

Οι εκλογές φαίνεται πως έγιναν σε ήρεμο κλίμα, αφού η εφημερίδα Αναγέννησις[4] της 10-1-1906 αναφέρει μεταξύ άλλων: Μετά ζηλευτής τάξεως και ησυχίας διεξήχθησαν κατά την 1^ην Ιανουαρίου αι δημοτικαί εκλογαί και καθ’ άπαντα τον ημέτερον Νομόν άνευ ουδενός σπουδαίου εκτρόπου. Εις άπαντα τα εκλογικά τμήματα η εκλογή διεξήχθη μετά πολλού πείσματος και ανταγωνισμού, αλλ’ εν άκρα ησυχία και τάξει. Οι ψηφοφόροι προσήρχοντο εις τας κάλπας και εψήφιζον τον συνδυασμόν των ενεξετάστως και άνευ επηρεασμού δύναται δε τις να υποστηρίξη ότι ουδ’ εν αυτή τη Ελβετία διεξήγοντο τοιαύται πεισματώδεις εκλογαί άνευ σπουδαίου γεγονότος. Οι ψηφοφόροι μολονότι μετά πάροδον 16 ετών[5] επαναλάμβανον την καθολικήν δια σφαιριδίων ψηφοφορίαν, όμως σχετικώς ολίγιστα ήσαν τα λάθη. Εις την ήσυχον διεξαγωγήντης εκλογής κατά μέγα μέρος συνετέλεσαν και τα έκτακτα και συνετά μέτρα τα οποία ο Εξοχώτατος Αρχηγός της Ρωσσικής κατοχής Συνταγματάρχης Κ. Ουρμπάνοβιτς είχε λάβει…

Η σύνθεση των δήμων αναφορικά με τα χωριά που τους συγκροτούσαν παρέμεινε η ίδια πλην των περιπτώσεων του χωριού Γάλλου που αποσπάσθηκε από τον δήμο Ατσιποπούλου και προσαρτήθηκε στον δήμο Ρεθύμνης[6] και του χωριού Καρίνες που αποσπάσθηκε από τον δήμο Μέρωνος και προσαρτήθηκε στον δήμο Λάμπης[7].

Τα αποτελέσματα των εκλογών στους δήμους του νομού Ρεθύμνης ήταν τα ακόλουθα:  

ΕΠΑΡΧΙΑ ΡΕΘΥΜΝΗΣ

Δημήτριος Λεφάκης

·         Στο Δήμο Πόλεως Ρεθύμνης δήμαρχος αναδείχτηκε ο Σαφτέρ

       Κλαψαράκης, πάρεδρος ο  Δημήτριος Λεφάκης.

Δημοτικοί σύμβουλοι: Εμμανουήλ Αστρινός δερματέμπορος, Π. Δ. Γαγάνης, Γεώργιος Π. Δρακάκης έμπορος, Στυλιανός Ζαχαρίου (πρόεδρος Δ.Σ.), Τίτος Λύτινας έμπορος, Αυγουστίνος Μαγουλάς, Στυλιανός Μαραγκουδάκης, Σπυρίδων Μιχελιουδάκης έμπορος, Θεμιστοκλής Γ. Παπαδάκης δικηγόρος, Παντελής Μ. Πετυχάκης έμπορος, Ιωάννης Μ. Σταυγιανουδάκης δικηγόρος, Ι.Κ. Στεργίου, Αντώνιος Τριφύλλης, Γεώργιος Ε. Χαμαράκης έμπορος, Χασάν Βαρβαρεζάκης έμπορος, Κιαμής Βεησαγαδάκης, Αλή Ρεφκή Καζαζαλιδάκης έμπορο, Χασάν Κλαρονάκης έμπορος, Μουσά Λαχουριδάκης έμπορο, Αλή Μπετριαγαδάκης έμπορος, Κεμάλ Ουσταδάκης κτηματίας, Μουσταφά Τζιντζαραπάκης έμπορος, Σεφκή Τσιτσεκάκης κτηματίας.

Χαράλαμπος Λιανδρής

·         Στον Δήμο Αρκαδίου δήμαρχος ο Παναγιώτης Μανωλιτσάκης[8], ο οποίος επεκράτησε των Σπυρίδωνα Μυγιάκη, Νικολάου Δ. Τζεδάκη και Γεωργίου Ν. Βενιανάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Στυλιανός Ανωμεριανάκης, Νικόλαος Κυριακάκης, Αντώνιος Ντακάκης, Στυλιανός Ορφανός (πρόεδρος Δ.Σ.), Α. Παλιεράκης, Ανάστος Σπαντιδάκης.

·         Στον Δήμο Ατσιποπούλου δήμαρχος ο Χαράλαμπος Μ. Λιανδρής, ο οποίος επεκράτησε των Ευάγγελου Ν. Τσίχλη και Μάρκου Ι. Χαλκιαδάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Παύλος Δασκαλάκης, Α.Ν. Δρουδάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Στυλιανός Ζαχαράκης, Μανούσος Κασέλας, Μ. Μαρκουλάκης, Ελευθέριος Π. Ροδινός.

·         Στον Δήμο Βρυσιναίων δήμαρχος ο Παναγιώτης Γ. Βογιατζάκης, ο οποίος επεκράτησε των Μύρωνα Καλησπεράκη και Θεοδ. Σ. Παπαδάκη.

Παναγιώτης Βογιατζάκης

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Μιχαήλ Αλεξανδράκης, Ιωάννης Α. Βιδιαδάκης, Σπυρίδων Γιακουμάκης, Λ. Ζακυνθινός, Γ.Ε. Ηλιάκης, Α. Καπετανάκης και Ευστράτιος Ψαρουδάκης (πρόεδρος Δ.Σ.).

·         Στον Δήμο Λαππαίων δήμαρχος ο Ευστάθιος Σ. Παπαδάκης, ο οποίος επεκράτησε των Νικολάου Στραπατσάκη, Στυλιανού Π. Μωράκη και Γεωργίου Πρωτοπαπαδάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Μιχαήλ Βουρεξάκης, Π. Γαβαλάς, Ιωσήφ Γκαγκαουδάκης, Γ.Ι. Δεληγιαννάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Θεμιστοκλής Θεοδωρουλάκης, Νικόλαος Μακρυγιαννάκης, Ι. Τζανακάκης.

·         Στον Δήμο Ρουστίκων δήμαρχος ο Χ"Μιχαήλ Σχινάς, ο οποίος επεκράτησε των Ιωάννη Σταμαθιουδάκη, Ιωσήφ Δασκαλάκη και Ιωάννη Βουγιουκαλάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Γεώργιος Κ. Βανταράκης, Νικόλαος Κ. Δρανδάκης, Προκόπιος Κ. Ηλιάκης, Ηλίας Καβρουλάκης, Ι.Χ. Λεωνιδάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Α. Σελινιωτάκης, Μανούσος Γ. Φουντουλάκης, Ηλίας Γ. Φραδἐλος.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

·         Στον Δήμο Αγίου Πνεύματος δήμαρχος ο Στυλιανός Καλόγερος, ο οποίος επεκράτησε των Γρηγορίου Μαραγκάκη, Μιχαήλ Ν. Λαμπάρδου, Γεωργίου Κ. Παπαδάκη και Γεωργίου Ν. Μακριδάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Μάρκος Εφεντάκης, Αλέξανδρος Ζεφάκης, Εμμανουήλ Κασαπάκης, Α. Μηλιδάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Αλέξανδρος Περισσάκης, Κωνσταντίνος Σαβοργιανάκης, Εμμανουήλ Σταυρουλιδάκης, Αναγνώστης Χλιαουτάκης.

·         Στον Δήμο Λάμπης δήμαρχος ο Γεώργιος Ν. Δουλγεράκης, ο οποίος επεκράτησε των Εμμανουήλ Κ. Δασκαλάκη και Στυλιανού Ε. Προκοπάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Χαράλαμπος Γλαμπεδάκης, Ε.Σ. Γυπαράκης, Μάρκος Δημητρακάκης, Μάρκος Θεοδωράκης, Αναγνώστης Λουκάκης, Γ. Λουλουδάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Μιχαήλ Παπαδομανωλάκης, Ι.Δ. Τζαγκαράκης.

·         Στον Δήμο Μελάμπων, δήμαρχος ο Ματθαίος Α. Μαμαλάκης, ο οποίος επεκράτησε του Νικολάου Γ. Φωτάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Ν. Βαβουράκης, Ι. Βασιλάκης, Εμμανουήλ Ζεάκης, Εμμανουήλ Παπαδάκης, Γ. Πετρακάκης, Μιχαήλ Σήφακας (πρόεδρος Δ.Σ.), Γεώργιος Σηφάκης, Ε. Τρουλλινός.

·         Στον Δήμο Φοίνικος δήμαρχος ο Γεώργιος Εμμ. Τσουδερός, ο οποίος επεκράτησε των Νικολάου Χ. Παπαδάκη, Αναγνώστη Γιαννά και Μιχαήλ Ε. Μαραγκουδάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Στυλιανός Ι. Γιαννικάκης, Κ. Κατσαμαδάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Σ.Α. Κατσαραγάκης, Γεώργιος Α. Κουφάκης, Μιχαήλ Κυριανιτάκης, Γεώργιος Σπαντιδάκης, Αναγνώστης Φραγκιαδάκης.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΜΑΡΙΟΥ

·         Στον Δήμο Κουρήτων  δήμαρχος ο Ζαχαρίας Γ. Κατσαντώνης, ο οποίος επεκράτησε των Μύρωνα Κ. Περάκη, Ιωάννη Γ. Τσουπάκη και Χαρίδημο Α. Πλατύρραχο.

Ζαχαρίας Κατσαντώνης

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Δρ. Δανδουλάκης, Ευθύμιος Ζαχαριουδάκης, Γεώργιος Λινοξυλάκης, Ι.Α. Μελιδονιώτης (πρόεδρος Δ.Σ.), Αντώνιος Μπικάκης, Γεώργιος Ε. Παττακός, Αλέξανδρος Πλατύρραχος, Εμμανουήλ Μ. Φωτάκης.

·         Στον Δήμο Μέρωνος δήμαρχος ο Γεώργιος Δ. Χατζηδάκης, ο οποίος επεκράτησε των Κωνσταντίνου Γ. Στρατιδάκη, Γεωργίου Κ. Γιαννακουδάκη και Γεωργίου Δ. Λαγκουβάρδου.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Μιχαήλ Ακουμιανός, Αντώνιος Γαργερός, Εμμανουήλ Γενεράλης (πρόεδρος Δ.Σ.), Νικόλαος Κ.Γ. Καλοειδάς, Νικόλαος Λιουδάκης, Σεβαστιανός Πολίτης, Νικόλαος Τάβαρης, Αντώνιος Τσαχάκης.

·         Στον Δήμο Πανακραίων δήμαρχος ο Παντελής Διαμαντίδης, ο οποίος επεκράτησε των Κωνσταντίνου Ν. Ψιμικού, Κωνσταντίνου Γ. Βαρούχα, Αντωνίου Γ. Παπαδάκη, Γεωργίου Μικέλου και Νικολάου Α. Λίτινα.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Γ. Αγγελιδάκης, Πέτρος Γεωργουλάκης, Φραγκιάς Κ. Δασκαλάκης, Αντώνιος Κουτάκης, Μύρων Λίτινας (πρόεδρος Δ.Σ.), Μύρων Ι.Π.Μ. Λίτινας, Χ. Φουρτίνης.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ

·         Στον Δήμο Ανωγείων δήμαρχος ο Αριστ. Σ. Βρέντζος, ο οποίος επεκράτησε του Κωνσταντίνου Σταυρακάκη. Λόγω του θανάτου του δημάρχου Αριστ. Βρέντζου διενεργήθηκαν αναπληρωματικές εκλογές[9] στις 30 Νοεμβρίου 1908 από τις οποίες αναδείχτηκε νέος δήμαρχος ο Γ.Β. Δραμουντάνης.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Βασίλειος Απλαδάς, Γ.Μ. Δακανάλης (πρόεδρος Δ.Σ.), Θεοδ. Λιναρίτης, Μιχαήλ Νιώτης, Κ.Β. Παπαδάκης, Βασίλειος Πατελάρος, Γεώργιος Κ. Πετούσης, Β. Σπαχής.

·         Στον Δήμο Γαράζου δήμαρχος ο Μιχαήλ Μαρής, ο οποίος επεκράτησε των Αριστ. Στριλιγκά και Επαμεινώνδα Χατζιδάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Ιωάννης Γ. Κιαγιάς, Μιχαήλ Χ. Κυριμάκης, Γεώργιος Αντ. Μανιός, Μιχαήλ Δρ. Μαρής, Νικόλαος Αντ. Ρουκούνης, Γεώργιος Εμμ. Πλουμής, Γ.Β. Χατζάκης (πρόεδρος Δ.Σ.).

·         Στον Δήμο Ελευθερναίων δήμαρχος ο Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης, ο οποίος επεκράτησε των Βασιλείου Ι. Δροσάκη και Εμμανουήλ Ψαρόκαλου. Τον Σεπτέμβρη του 1907 ο Εμμ. Χαλκιαδάκης παραιτήθηκε από τη θέση του δημάρχου και σε αναπληρωματικές εκλογές[10] που διενεργήθηκαν στις 21 Οκτωβρίου 1907 νέος δήμαρχος αναδείχτηκε ο Ιωάννης Ν. Πουπάκης.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Δημήτριος Δάνδολος, Ιωάννης Γ. Καυγαλάκης, Εμμανουήλ Μ. Μαλλιαράκης, Γεώργιος Δ. Μαραγκουδάκης, Σ.Γ. Σταυρακάκης (πρόεδρος Δ.Σ.), Μιχαήλ Ι. Φουντουλάκης.

·         Στον Δήμο Μελιδονίου δήμαρχος ο Ιωάννης Μαχμουτάκης, ο οποίος επεκράτησε των Μιχαήλ Γ. Καλλέργη, Κωνσταντίνου Καρδάση, Εμμανουήλ Ν. Μερακάκη, Χρόνη Πολυμίλη και Νικολάου Ι. Σκλαβάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Γ.Κ. Κυριακόπουλος, Άγγελος Ε. Νικολετάκης, Νικόλαος Π.Μ. Παρασχάκης, Γ.Κ. Σερλής, Ν. Α. Τζιρίτας, Πέτρος Ν. Σκαρβέλης (πρόεδρος Δ.Σ.), Ιωάννης Δ. Σπανουδάκης, Ν.Σ. Χωνιανάκης.

Η θητεία των πιο πάνω δημοτικών αρχών ήταν τετραετής και κατά συνέπεια έληγε στο τέλος του 1909. Όμως την 1^η Σεπτεμβρίου 1909 δημοσιεύθηκε διάταγμα[11] με το οποίο παρατάθηκε επ’  αόριστον η θητεία των δημοτικών αρχόντων και πάντως μέχρι τη διενέργεια νέων εκλογών.

Οι εκλογές της 1^ης Μαΐου 1911

Η διεξαγωγή νέων δημοτικών εκλογών προσδιορίστηκε για την 1^η Μαΐου 1911 με διάταγμα[12] της τριμελούς Εκτελεστικής Επιτροπής, η οποία είχε διαδεχθεί τον Ύπατο Αρμοστή στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας στην Κρήτη, η οποία βρισκόταν ένα βήμα πριν από την ένωσή της με την Ελλάδα. Το διάταγμα προέβλεπε εκλογές μόνο στους τρεις μεγάλους αστικούς δήμους Χανίων, Ρεθύμνης και Ηρακλείου.

Την 1^η Μαρτίου δημοσιεύθηκε το διάταγμα[13] «Περί του τρόπου ενεργείας των δημοτικών εκλογών» στις τρεις πόλεις του νησιού, το οποίο καθόριζε με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογών που θα γίνονταν δια καθολικής, μυστικής δια σφαιριδίων ψηφοφορίας. Όπως και στις προηγούμενες εκλογές δεν απαιτούντο ιδιαίτερα προσόντα για τους υποψηφίους. Αρκούσε να είναι εγγράμματοι, χωρίς να προσδιορίζεται ο βαθμός εγγραμματοσύνης, και να είναι τουλάχιστον τριάντα ετών. Ο δήμος Ρεθύμνης, όπως και στις προηγούμενες εκλογές της 1^ης Ιανουαρίου 1906, χωρίστηκε σε δύο εκλογικά τμήματα, το Τούρκικο Σχολείο για του μουσουλμάνους ψηφοφόρους και η Δημοτική Σχολή για τους χριστιανούς[14].

Πληροφορίες για το προεκλογικό κλίμα δεν έχουμε, αλλά ούτε και μετεκλογικά σχόλια στον τοπικό Τύπο, αφού οι εφημερίδες Δράσις και Θάρρος που εκδίδονταν εκείνη την περίοδο, περιορίζονται στη δημοσίευση των αποτελεσμάτων χωρίς σχολιασμό, εκτός από ένα μικρό σχόλιο της εφημερίδας Δράσις.

Χουσνή Βακογλάκης

Τα εκλογικά αποτελέσματα στον δήμο Ρεθύμνης, σύμφωνα με τις πιο πάνω εφημερίδες, ήταν τα εξής:

Δήμαρχος εξελέγη ο Χουσνής Βακογλάκης, ο οποίος επεκράτησε του αντιπάλου του Σαφτέρ Κλαψαράκη.

Πάρεδρος[15] εξελέγη ο Κωνσταντίνος Γερακάρης, ο οποίος επεκράτησε του αντιπάλου του και επί πολλά χρόνια παρέδρου Δημητρίου Λεφάκη.

Δημοτικοί Σύμβουλοι εκλέχτηκαν οι: Ιωάννης Δερμιτζάκης, Βασίλειος Δρανδάκης, Εμμανουήλ Κοτοράκης ή Μανουσάκης, Τίτος Λίτινας έμπορος, Στέργιος Μανουράς δικηγόρος, Νικόλαος Μανουσάκης, Μιχαήλ Παπαμιχελάκης γιατρός, Μίνως Πετυχάκης δικηγόρος, Νικόλαος Πισκοπάκης, Ευάγγελος Ρουσάκης κτηματίας, Γεώργιος Σαουνάτσος γιατρός, Βασίλειος Σπανδάγος γιατρός, Κωνσταντίνος Σταθάκης βιομήχανος, Ευάγγελος Τζωρτζάκης έμπορος, Εμμανουήλ Φραγκιαδάκης, Γεώργιος Ε. Χαμαράκης έμπορος, Χασάν Κλαρονάκης, Γιουσούφ Ονταμπασάκης έμπορος, Χουσνής Σελημεφεντάκης κτηματίας και Αλής Σκουμπεντεδάκης.

Κατά τραγική σύμπτωση την ημέρα των εκλογών πέθανε ο επί σειρά ετών πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Στυλιανός Π. Ζαχαρίου. Την ημέρα του θανάτου του το απερχόμενο δημοτικό συμβούλιο εξέδωσε  ψήφισμα το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Θαρρος[16].

Η δήλωση Βακογλάκη

Οι Ρεθεμνιώτες έφεραν βαρέως το γεγονός ότι από το 1879, αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια της Αυτονομίας είχαν δήμαρχο Οθωμανό. Κατά παράδοση, αλλά και σύμφωνα με την κατά καιρούς ισχύουσα δημοτική νομοθεσία, ο δήμαρχος ήταν Οθωμανός και ο πάρεδρος Χριστιανός, λόγω της πλειοψηφίας του μουσουλμανικού στοιχείου στην πόλη του Ρεθύμνου. Το αίσθημα της δυσφορίας των Ρεθεμνιωτών για το γεγονός αυτό, γινόταν όλο και πιο έντονο με την πάροδο του χρόνου και τη συνεχή μείωση του πληθυσμού των μουσουλμάνων κατοίκων της πόλης. Αναζητούνταν επιχειρήματα και νομιμοφανείς τρόποι απαλλαγής του Ρεθύμνου από τον Οθωμανό δήμαρχο. Σ’ αυτήν την προσπάθεια φαίνεται πως εντάσσεται και το γεγονός ότι υποχρεώθηκε ο νέος δήμαρχος Χουσνής Βακογλάκης, γνωστός για τη νεοτουρκική του ιδεολογία, να δηλώσει δημόσια δια του Τύπου[17] ότι είναι «Κρής υπήκοος» (Βλέπε τη σχετική δήλωση σε φωτογραφία), επειδή μέχρι τότε οι μουσουλμάνοι του Ρεθύμνου ισχυρίζονταν ότι είναι Τούρκοι υπήκοοι. Είναι προφανές ότι αν αρνιόταν θα έδινε το δικαίωμα στη διοίκηση να τον αντικαταστήσει με χριστιανό.

Ο Βακογλάκης παρέμεινε δήμαρχος μέχρι τον Φλεβάρη του 1918, οπότε υπέβαλε την παραίτησή στον Νομάρχη Ρεθύμνης.

Η κατάργηση των Επαρχιακών Δήμων και η ίδρυση των Αγροτικών.

Στις 22 Απριλίου 1911, δηλαδή μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές στους τρεις μεγάλους αστικούς δήμους, δημοσιεύθηκε[18] ο νέος δημοτικός νόμος, ο οποίος προέβλεπε την κατάργηση των 68 επαρχιακών δήμων του νησιού και τη δημιουργία ενός νέου τύπου δήμων, οι οποίοι ονομάστηκαν αγροτικοί. Ο θεσμός των επαρχιακών δήμων φαίνεται ότι είχε εκφυλλιστεί και είχε χάσει τη συμπάθεια και την υποστήριξη του κόσμου, αν κρίνουμε από το άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Θάρρος[19] με τον τίτλο «Η κατάργησις των τυραννίσκων». Οι αγροτικοί δήμοι ήταν πολλοί περισσότεροι από τους επαρχιακούς και με μικρότερη έκταση. Ο αριθμός τους έφτανε συνολικά για όλη την Κρήτη τους 569, ενώ για τον νομό Ρεθύμνης τους 125[20]. Ήταν περίπου όπως οι κοινότητες που γνωρίσαμε αργότερα. Τον κάθε δήμο διοικούσε τριμελής επιτροπή, που εκλεγόταν ανά διετία την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου. Καθήκοντα δημάρχου ασκούσε ο πρόεδρος της επιτροπής. Οι πρώτες εκλογές στους αγροτικούς δήμους διενεργήθηκαν στις 26 Ιουνίου 1911 για την περίοδο μέχρι 1^η Οκτωβρίου 1913[21]. Δυστυχώς δεν έχομε τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών, ίσως επειδή δεν δημοσιεύθηκαν λόγω του πλήθους των δήμων. Με αυτήν τη μορφή οι δήμοι έφτασαν μέχρι το 1925, οπότε ακολουθήθηκε και στην Κρήτη το σύστημα των Κοινοτήτων που ίσχυε και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

(Δημοσιεύθηκε στην εφ. Ρέθεμνος φ. 12-2-2012)

---

[1] Διάταγμα αριθ. 242/28-10-1905 (ΕΕΚΠ, φ. 60/Α/7-11-1905).

[2] Διάταγμα αριθ. 238/28-10-1905 (ΕΕΚΠ, φ. 59/Α/7-11-1905).

[3] Η Δημοτική Σχολή στεγαζόταν στην αίθουσα των Τριών Ιεραρχών που βρισκόταν νότια του Καθεδρικού Ναού των Εισοδίων.

[4] Η εφημερίδα Αναγέννησις ήταν φιλοπριγκιπική και κατά συνέπεια αντιβενιζελική εσημερίδα, την οποία εξέδιδε ο δικηγόρος Θεμιστοκλής Γ. Παπαδάκης ή Μουρνιανός.

[5] Αναφέρεται στις δημοτικές εκλογές του 1889.

[6] Διάταγμα αριθ. 33/23-2-1906 (ΕΕΚΠ, φ.11/Α/8-3-1906).

[7] Διάταγμα αριθ. 188/1-11-1907 (ΕΕΚΠ, φ.64/Α/3-11-1907).

[8] Ο Παναγιώτης Μανωλιτσάκης είναι από τους μακροβιότερους δημάρχους του νομού Ρεθύμνης, αφού υπήρξε επικεφαλής άλλοτε του δήμου Πηγής και άλλοτε του δήμου Αρκαδίου για περισσότερα από 25 χρόνια.

[9] Διάταγμα 179/18-9-1908 (ΕΕΚΠ, φ. 49/Α/23-9-1908).

[10] Διάταγμα 133/24-8-1907 (ΕΕΚΠ, φ. 41/Α/4-9-1907).

[11] Νομοθετικό Διάταγμα 103/1-9-1909 (Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 55/Α/3-9-1909).

[12] Διάταγμα 32/26-2-1911 (Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 16/Α/28-2-1911).

[13] Διάταγμα 44/28-2-1911 (Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 17/Α/1-3-1911).

[14] Διάταγμα 67/19-4-1911 (Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 29/Α/22-4-1911).

[15] Το αξίωμα του δημαρχιακού παρέδρου ήταν κάτι αντίστοιχο με το σημερινό αξίωμα του αντιδημάρχου.

[16] Φύλλο 1/1-5-1911.

[17] Βλ. εφημ. Θάρρος Ρεθύμνης, φ. 8/23-6-1911.

[18] Νομοθετικό Διάταγμα 69/20-4-1911 (Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 29/Α/22-4-1911).

[19] Φύλλο 3/15-5-1911.

[20] Για τα ονόματα και τη σύνθεση των νέων δήμων βλ. Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 39/Α/23-5-1911), 45/20-6-1911, 60/30-8-1911, 65/12-9-1911.

[21] Βλ. Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως εν Κρήτη, φ. 40/Α/26-5-1911 και φ. 41/Α/27-5-2011.