ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΡΕΘΥΜΝΗΣ

Του Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου

Δ/ντή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου

            Το Ρέθυμνο έχει μια παράδοση στα γράμματα η οποία διασώζεται μέχρι σήμερα με τη φράση "οι Ρεθεμνιώτες για τα γράμματα" ή με το προσωνύμιο "πόλη των γραμμάτων". Η παράδοση αυτή βρίσκει την αιτιολογική της βάση στην περίοδο της Βενετοκρατίας, οπότε, πράγματι, υπήρξε στο Ρέθυμνο μεγάλη άνθιση στα γράμματα και τις τέχνες.

            Σ' αυτήν την περίοδο ανάγονται και οι πρώτες πληροφορίες για ύπαρξη βιβλιοθηκών στο Ρέθυμνο, έστω και ιδιωτικών. Πρόκειται για τις βιβλιοθήκες του Ρεθυμνίων λογίων της Αναγέννησης, Αντώνιου Καλλέργη (1521-1555) και Φραγκίσκου Μπαρότση (1537-1604). Η βιβλιοθήκη του δευτέρου, εκτός από τα πρώτα δείγματα της τυπογραφίας, περιλάμβανε και μια από τις πλουσιότερες συλλογές χειρογράφων κωδίκων, μέρος των οποίων φυλάσσεται σήμερα στη Μποντλειανή Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης.

            Κατά την ίδια περίοδο φαίνεται πως και το μοναστήρι του Αρκαδιού διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, αν κρίνουμε από τα υπολείμματά της που αναφέρει ο Γερμανός περιηγητής F.W. Sieber που επισκέφθηκε το νησί το 1817. Ο ίδιος περιηγητής μας πληροφορεί ότι ο Ιωάννης Λαζαρόπουλος ο μετέπειτα Επισκοπος Ρεθύμνης Ιωαννίκιος (1826-1838) "είχε μια βιβλιοθήκη από μερικές εκατοντάδες των πιο εκλεκτών έργων".

            Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για τη δημιουργία και λειτουργία βιβλιοθήκης όπως την εννοούμε σήμερα, έγινε από τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Ρεθύμνης, που ιδρύθηκε το 1887 και διέγραψε μια υπερτριακονταετή τροχιά με σημαντική κοινωφελή δράση, ιδιαίτερα στους τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού γενικότερα. Η Βιβλιοθήκη του Φ.Σ.Ρ. αριθμούσε περίπου 3000 τόμους στους οποίους περιλαμβανόταν μέρος της βιβλιοθήκης του επισκόπου Ιωαννικίου, που προαναφέραμε, καθώς και περίπου 700 τόμοι που δώρισε στην "Κοινότητα της Πόλεως Ρεθύμνης" ο Ρεθυμνιώτης ευπατρίδης Εμμανουήλ Βυβιλάκης. Μετά τη διάλυση του Φ.Σ.Ρ., κάπου μέσα στη δεκαετία 1910-1920, τα βιβλία περιήλθαν στην κυριότητα της Βιβλιοθήκης του Δήμου Ρεθύμνης, η οποία στην πράξη ουδέποτε λειτούργησε, αφού τα βιβλία παρέμειναν αποθηκευμένα μέχρι το 1946, οπότε ιδρύθηκε η Πνευματική Εστία Ρεθύμνης.

Το πρώτο Δ.Σ. της Πνευματικής Εστίας. Από αριστερά

καθήμενοι:  Εμμ. Φραγκεδάκης, Πολύβιος Τσάκωνας, Βασ.

Καλαϊτζάκης, Ιωάν. Δαλέντζας. Ὀρθιοι: Γ. Τσουδερός, Κ. 

Αντωνάκης, Δ. Δαφέρμος, Κ. Καλοκύρης, Ε. Δρανδάκης.

            Το σωματείο αυτό συστάθηκε με αποκλειστικό σκοπό τη δημιουργία βιβλιοθήκης στο Ρέθυμνο. Ιδρυτές και μέλη του πρώτου Δ.Σ. ήταν οι: Πολύβιος Τσάκωνας δικηγόρος (Πρόεδρος), Κώστας Αντωνάκης δικηγόρος, Ιωάννης Δαλέντζας λογοτέχνης, Δημητριος Δαφέρμος καθηγητής, Ευάγγελος Δρανδάκης δικηγόρος, Νικ. Β. Δρανδάκης καθηγητής, Βασίλειος Καλαϊτζάκης εκδότης εφημερίδας, Κώστας Καλοκύρης καθηγητής, Γεώργιος Τσουδερός γιατρός και Εμμανουήλ Φραγκιαδάκης γιατρός. Σήμερα βρίσκονται στη ζωή μόνο οι Ν.Β. Δρανδάκης και Κ. Καλοκύρης και οι δύο ομότιμοι καθηγητές πανεπιστημίου.

            Τα βιβλία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, δηλαδή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, όσα διασώζονταν μετά από την πολυετή αποθήκευση, αποτέλεσαν τον πυρήνα της βιβλιοθήκης της Πνευματικής Εστίας. Η βιβλιοθήκη στεγάστηκε σ' ένα δωμάτιο του ερειπωμένου κτιρίου του παλαιού παρθεναγωγείου, που επισκευάστηκε για το σκοπό αυτό, δηλαδή στο ίδιο κτίριο που στεγάζεται μέχρι σήμερα η Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου. Παράλληλα έγιναν εκκλήσεις από τον τοπικό Τύπο για προσφορά βιβλίων και στάλθηκαν δεκάδες επιστολές σε ιδιώτες και οργανισμούς. Η ανταπόκριση του κοινού υπήρξε συγκινητική και είχε σαν αποτέλεσμα να αρχίσει η λειτουργία της βιβλιοθήκης με έναν ικανοποιητικό αριθμό βιβλίων. Επειδή η Πνευματική Εστία δεν είχε τις απαιτούμενες οικονομικές δυνατότητες να συντηρήσει τη βιβλιοθήκη, άρχισαν προσπάθειες για να αναλάβει το κράτος το βάρος των δαπανών λειτουργίας. Οι προσπάθειες αυτές καρποφόρησαν το 1953, οπότε έγινε Δημόσια και πέρασε στην ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας.

            Από το 1953 μέχρι το 1966 η Δημόσια Βιβλιοθήκη  του Ρεθύμνου λειτούργησε με έναν μόνο υπάλληλο, τον Μάρκο Γιουμπάκη, που κυριολεκτικά αφιέρωσε τη ζωή του στην πρόοδο και την ανάπτυξή της, επί τριάντα συνεχή χρόνια μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

            Το 1972 ορίστηκε ως Κεντρική και εξοπλίστηκε με δύο βιβλιοαυτοκίνητα (κινητές βιβλιοθήκες), τα οποία επί 22 και πλέον χρόνια έφεραν το βιβλίο ακόμη και στα πιο απόμακρα και απομονωμένα χωριά της Κρήτης. Δυστυχώς πρόσφατα αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία λόγω παλαιότητας, αλλά ελπίζουμε ότι σύντομα θα αντικατασταθούν με νέα, προκειμένου να συνεχίσουν την τόσο σημαντική δραστηριότητά τους.

            Από το 1972 μέχρι σήμερα η ανάπτυξη της βιβλιοθήκης υπήρξε εντυπωσιακή. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συλλογές της που τότε μόλις έφταναν τις 20.000 τόμους, σήμερα φτάνουν τις 95.000, στις οποίες πρέπει να προστεθούν περί τους 10.000 τόμους περιοδικών, καθώς και ένα πλούσιο αρχείο τοπικών και αθηναϊκών εφημερίδων. Εξυπηρετεί κάθε χρόνο περίπου 30.000 χρήστες, ενώ το δανειστικό της τμήμα, που αριθμεί 3.000 ενεργά μέλη, πραγματοποιεί περί τους 15.000 δανεισμούς το χρόνο. Ως γενική βιβλιοθήκη απευθύνεται στο σύνολο του πληθυσμού, άλλωστε αυτό φαίνεται και από τη σύνθεση του κοινού που την χρησιμοποιεί, η οποία σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η βιβλιοθήκη είναι η εξής: Μαθητές όλων των βαθμίδων 40%, φοιτητές 15% και ιδιώτες 45%.

            Πριν από μερικά χρόνια άρχισε η σταδιακή μηχανοργάνωση της βιβλιοθήκης και σήμερα διαθέτει πολυχρηστικό σύστημα με οχτώ θέσεις εργασίας, ενώ έχουν αυτοματοποιηθεί βασικές λειτουργίες της όπως ο κατάλογος και ο δανεισμός.

            Ανασταλτικό στοιχείο στην παραπέρα εξέλιξη της βιβλιοθήκης είναι η έλλειψη κατάλληλης στέγης. Το κτίριο που τη στεγάζει είναι ακατάλληλο λόγω παλαιότητας, αλλά και απολύτως ανεπαρκές από την άποψη των χώρων. Πολύχρονες προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος, οι οποίες χρονολογούνται από το 1964, δεν έχουν μέχρι στιγμής ευδοκιμήσει. Για πρώτη φορά εφέτος υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι θα δρομολογηθεί η επίλυση του προβλήματος, αφού έχει προβλεφθεί από το Υπουργείο Παιδείας η απαραίτητη πίστωση για αγορά οικοπέδου.

           

(Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό 7 Ημέρες της Καθημερινής τχ. 20/7/1997)