Παντάνασσα Αμαρίου

 

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Μιχάλη Ε. Δεληγιαννάκη

Αντάνασος (Παντάνασσα)

Από την Αρχή ως την αρχή του τέλους

Τομ. Α΄ Το Τοπωνυμικό

 Την Κυριακή 11 Αυγούστου 2024 έγινε στην Παντάνασσα Αμαρίου μια όμορφη  εκδήλωση, τελείως διαφορετική από αυτές που είναι γεμάτος ο Αύγουστος, ο μήνας των πανηγυριών. Παρουσιάστηκε το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο του τέκνου της παντάνασσας Μιχάλη Ε. Δεληγιαννάκη, αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου. Πρόκειται για το βιβλίο με τίτλο «Αντάνασος, Από την Αρχή ως την αρχή του τέλους». Είναι ο πρώτος τόμος μιας τριλογίας με  θέμα το χωριό Παντάνασσα και αναφέρεται στο τοπωνυμικό του χωριού. Κύριος ομιλητής ήταν ο δάσκαλος Νίκος Δερεδάκης, που έκανε μια θαυμάσια παρουσίαση του βιβλίου. Επίσης μίλησε ο Μανώλης Σκαρσουλής, του οποίου είναι γνωστή η γνώση, η αγάπη και το ενδιαφέρον για τα τοπωνύμια. Μίλησαν ακόμη ο ιερέας του χωριού π. Γεώργιος Καναβάς και η επιμελήτρια του τόμου φιλόλογος Μαρία Καναβά. Η Μαρία Καναβά εκτός από την επιμέλεια του τόμου είχε και τη φροντίδα της τοσο επιτυχημένης εκδήλωσης, ως πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Παντάνασσας, ο οποίος είναι και ο εκδότης του βιβλίου. 

Έχω γράψει και παλαιότερα ότι όταν κυκλοφορεί ένα βιβλίο για κάποιο χωριό του Ρεθύμνου είναι σαν να προστίθεται μια ψηφίδα στο μεγάλο ψηφιδωτό που αποτελεί ο χάρτης με τα χωριά του νομού. Ευτυχώς όλο και περισσότερα χωριά βρίσκουν τον άνθρωπο που θα τα απαθανατίσει.

Στην περίπτωση της Παντάνασσας ο άνθρωπος αυτός είναι ο Μιχάλης Δεληγιαννάκης. Κατά την περίοδο της πανδημίας, επειδή δεν άντεχε την απραξία, συνέλαβε και υλοποίησε την ιδέα να γράψει για το χωριό του. Οι καρποί αυτής της περιόδου ήταν πλούσιοι και απαρτίζουν συνολικά το υλικό τριών τόμων. Ο πρώτος περιέχει το τοπωνυμικό του χωριού και είναι αυτός για τον οποίο γράφονται αυτές οι γραμμές.

Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται στο τοπωνυμικό ως κοινοτικό γεωγραφικό σύστημα.

Το δεύτερο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο τοπωνύμιο του χωριού. Ο συγγραφέας υποστηρίζει παραθέτοντας πολλές βιβλιογραφικές αναφορές ότι το όνομα του χωριού είναι Αντάνασος, το οποίο φαίνεται να είναι προελληνικό. Το όνομα Παντάνασσα, με το οποίο είναι γνωστό το χωριό σήμερα, καθιερώθηκε το 1925 με Διάταγμα. Οι κάτοικοι αποκαλούν το χωριό τους (Α)ντάνασο και αυτοαποκαλούνται (Α)ντανασιώτες. Παρατήρησα το ανεξήγητο για μένα γλωσσολογικό φαινόμενο, οι ντόπιοι στη γενική πτώση αποκαλούν το χωριό τους της Αντάνασο αντί της Αντάνασου.

Η προσέγγιση του συγγραφέα στο θέμα των τοπωνυμίων είναι υποδειγματική. Δεν περιορίζεται σε απλή παράθεση του καταλόγου των τοπωνυμίων, αλλά κάνει και ετυμολογική προσέγγιση της προέλευσής τους. Πέραν αυτού παραθέτει χωριστά διάφορα μικροτοπωνύμια που τα ονομάζει τοπόσημα. Έτσι κάτω από την κατηγορία τοπόσημα παρατίθενται: σπίτια του χωριού από τη δεκαετία του 1950 και πριν, καφενεία-παντοπωλεία, φάμπρικες, εκκλησίες, αλώνια, μιτάτα κλπ. Ένα άλλο ενδιαφέρον και χρήσιμο στοιχείο του βιβλίου είναι η παράθεση των τοπωνυμίων που είναι κοινά με τα όμορα χωριά, δεδομένου ότι είναι γνωστή η αντιπαράθεση μεταξύ χωριών που ερίζουν για την… κυριότητα κάποιου τοπωνυμίου. 

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται πλήθος φωτογραφιών και 13 δισέλιδοι υπομνηματισμένοι χάρτες, με σημειωμένα τα τοπωνύμια, οι οποίοι βοηθούν πολύ τον αναγνώστη στον εντοπισμό των τοπωνυμίων στο χώρο. Είναι εντυπωσιακό ότι υπάρχει χάρτης όπου σημειώνονται τα τοπωνύμια της περιοχής που έχει κατακλυστεί από το Φράγμα των Ποταμών!

Το βιβλίο έχει σχήμα 21Χ28, 168 σελίδες και εκδόθηκε από την Εκτυπωτική Ρεθύμνου.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

(Δημοσιεύθηκε στην εφημ. Ρεθεμνιώτικα Νέα της 13-8-2024)