Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΕΠΑΡΧΙΑ" ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΤΕΝΑΧΩΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

 

Παλιές ξεχασμένες εφημερίδες του Ρεθύμνου

 

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΕΠΑΡΧΙΑ»

ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΤΕΝΑΧΩΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 

Η εφημερίδα Επαρχία είναι μια από τις ελάσσονες εφημερίδες του Ρεθύμνου, την οποία ελάχιστοι γνωρίζουν, παρά το γεγονός ότι είναι μεταπολεμική και δεν θα έπρεπε να την έχει σκεπάσει η λήθη του χρόνου. Ο λόγος που αποφάσισα να γράψω γι’ αυτήν, στα πλαίσια των σημειωμάτων για τις Ρεθεμνιώτικες εφημερίδες που δημοσιεύω κατά καιρούς στα Ρεθεμνιώτικα Νέα, είναι το γεγονός ότι τη συνοδεύει μια δυσάρεστη ιστορία, που νομίζω ότι είναι καλό και χρήσιμο να κοινοποιηθεί.

Η ιστορία ανάγεται στη δεκαετία του 1990. Τότε η Δημόσια Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου στεγαζόταν στο κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου δίπλα στον ναό της Αγίας Βαρβάρας. Από την είσοδο έμπαινες σε έναν μακρύ διάδρομο που χώριζε τις δύο κύριες και μοναδικές αίθουσες της Βιβλιοθήκης. Σ’ αυτόν τον διάδρομο, λόγω έλλειψης χώρου, ήταν τοποθετημένες οι εφημερίδες δεμένες σε μεγάλους τόμους.

Εκεί ήταν τοποθετημένη και η εφημερίδα Επαρχία, δεμένη σε έναν ισχνό τόμο. Κάποια στιγμή (άγνωστο το πότε ακριβώς) η εφημερίδα εξαφανίστηκε. Ίσως κάποιος, που την είχε επισημάνει και είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’ αυτήν, φεύγοντας από τη Βιβλιοθήκη την έβαλε στη μασχάλη και αποχώρησε. Έτρεφα μια αμυδρή ελπίδα ότι κάπου είχε παραπέσει και ότι τώρα με τη μεταφορά της Βιβλιοθήκης στο νέο κτίριο, θα βρισκόταν. Όμως δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν συνέβη και η εφημερίδα στην καλύτερη περίπτωση λανθάνει ή στη χειρότερη έχει χαθεί για πάντα, δυστυχώς πριν προλάβει, τουλάχιστον, να ψηφιοποιηθεί.

Οι εφημερίδες, όπως λέει και το όνομά τους έχουν εφήμερη αξία. Όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο Τύπος, ιδιαίτερα ο επαρχιακός, αποτελεί την πολύτιμη κιβωτό ενός τόπου, όπου φυλάσσονται και απαθανατίζονται τα γεγονότα και τα πρόσωπα που διαδραμάτισαν μικρό ή μεγάλο ρόλο στα τοπικά πράγματα και

συνθέτουν διαχρονικά την ιστορία και την εικόνα της συγκεκριμένης περιοχής. Κατά συνέπεια είναι λυπηρό το γεγονός της απώλειας μιας εφημερίδας, όσο μικρή και αν είναι, ιδιαίτερα όταν είναι μοναδική και δεν υπάρχει πουθενά άλλο αντίτυπο. Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκει και η Επαρχία. Έχει την τιμή να είναι η πρώτη εφημερίδα στο νομό Ρεθύμνης, η οποία δεν έχει έδρα την πρωτεύουσα του Νομού, αλλά ένα χωριό της επαρχίας. Η συγκεκριμένη είχε έδρα το Σπήλι και διαπραγματευόταν θέματα που αφορούσαν κυρίως την επαρχία Αγίου Βασιλείου, αλλά και των άλλων επαρχιών, αφού στον υπότιτλο αναφέρεται ως Παγκρήτιος Εφημερίς. Ήταν εβδομαδιαία και κυκλοφόρησε τη διετία 1949–1950 με συνολικά 37 φύλλα στο ενεργητικό της.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΕΠΑΡΧΙΑ 

Τίτλος: ΕΠΑΡΧΙΑ 

Υπότιτλος: Παγκρήτιος Εβδομαδιαία Εθνική Εφημερίς. 

Ο Στέλιος Αλ. Καλογρίδης

Εκδότης: Εκδίδεται παρά Επιτροπής. 

Διευθυντής: Στέλιος Α. Καλογρίδης. 

Περιοδικότητα: Εβδομαδιαία. 

Φύλλα: 1 (10-7-49) έως 37 (14-5-50). 

Σχήμα: 32X50 — Δισέλιδη — Πεντάστηλη. 

Γραφόταν στο Σπήλι Αγ. Βασιλείου και τυπωνόταν στο Ρέθυμνο. 

Τυποφραφείο: Καλαϊτζάκη.

Ο ΕΚΔΟΤΗΣ 

Εκδότης και διευθυντής ήταν ο Σπηλιανός Στέλιος Αλ. Καλογρίδης.

Ο Καλογρίδης ήταν γιος του δασκάλου Αλέξανδρου Καλογρίδη. Γεννήθηκε στις 31/10/1903 και πέθανε στο Σπήλι στις 15/2/1988. Σπούδασε νομικά χωρίς να περατώσει τις σπουδές του. Ασκούσε στο Σπήλι το επάγγελμα του Δικολάβου. Διετέλεσε Πρόεδρος της κοινότητας του Σπηλίου από 20/5/1951 έως 31/12/1952 και από 17/5/1959 έως 15/8/1964. Επίσης διετέλεσε Κοινοτικός Σύμβουλος από 1/1/1954 έως 30/4/1959 και από 16/8/1964 έως 31/5/1965. (Τη φωτογραφία του Καλογρίδη , καθώς και όλες τις παραπάνω πληροφορίες, τις οφείλω στον φίλο Ηλία Λουλούδη, το οποίο ευχαριστώ και από αυτή τη θέση). 

Τα σωζόμενα φύλλα

Ευτυχώς εκτός από τον τόμο με τα 37 φύλλα που χάθηκε, υπήρχαν και τρία λυτά φύλλα, τα οποία φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη. Από αυτά μπορούμε να έχουμε μια εικόνα της εφημερίδας όχι πλήρη αλλά ικανοποιητική. Για τον λόγο αυτό θα τα δούμε παρακάτω πιο αναλυτικά:

1.       Φύλλο Νο 1 της 10^ης Ιουλίου 1949.

Στην προμετωπίδα υπάρχει ο τίτλος και ο υπότιτλος και γύρω από αυτούς, υπάρχουν διάφορες πληροφορίες για την εφημερίδα, οι οποίες επαναλαμβάνονται και στα επόμενα φύλλα. Αριστερά του τίτλου υπάρχει η ταχ. διεύθυνση της εφημερίδας και η ετήσια συνδρομή, η οποία ανέρχεται σε 30.000 δραχμές[1]. Δεξιά του τίτλου υπάρχει ο τόπος και η ημερομηνία έκδοσης. Κάτω από τον τίτλο υπάρχει ο αριθμός φύλλου και ο εκδότης.       

Η Μονή Πρέβελη για τον δρόμο του Κουρταλιώτη

  Στην πρώτη σελίδα του 1^ου φύλλου υπάρχει το άρθρο του εκδότη (editorial), που συνήθως μπαίνει στο πρώτο φύλλο και που εξηγεί τους λόγους που οδήγησαν στην έκδοση. Άλλωστε ο τίτλος του άρθρου είναι ενδεικτικός: ΔΙΑΤΙ ΕΚΔΙΔΟΜΕΘΑ. Το άρθρο καταλήγει με την επίκληση …Ακολουθήσατέ μας. Συντρέξατέ μας. Ενισχύσατέ μας. Στην ίδια σελίδα στη στήλη ΤΟ ΚΑΡΝΕ ΜΟΥ υπάρχει το χρονογράφημα της εφημερίδας, που υπογράφει ο Άλφας Σίγμας, που δεν είναι άλλος από τον αείμνηστο δάσκαλο Ανδρέα Σταυρουλάκη, ο οποίος ως Αγιοβασιλειώτης (από τη Μουρνέ) θεώρησε χρέος του να συνδράμει την εφημερίδα. Άλλο άρθρο στην 1^η σελίδα του 1^ου φύλου αναφέρεται στην ίδρυση και λειτουργία των Γυμνασίων Σπηλίου, Πανόρμου και Βυζαρίου. Στη στήλη ΚΡΙΣΕΙΣ, που καλύπτει όλο το δεξιό της 1^ης σελίδας υπάρχουν διάφορα σχόλια για τοπικά θέματα.
Στη 2^η σελίδα την αριστερή στήλη καταλαμβάνει ο Παρατηρητής με διάφορες μικρές επαρχιακές ειδήσεις. Επίσης στη 2^η σελίδα υπάρχει κείμενο για το Σπήλι του Προέδρου της Κοινότητας Σπηλίου Κων. Τζανακάκη. Το δεξιό μέρος της 2^ης σελίδας καταλαμβάνει η στήλη ΥΣΤΑΤΗ ΩΡΑ με εξωτερικές ειδήσεις. Τη σελίδα συμπληρώνουν διαφημίσεις Ρεθεμνιώτικων επιχειρήσεων.

2.       Φύλλο Νο 20 της 20^ης Νοεμβρίου 1949.

Τα 2/3 της πρώτης σελίδας αυτού του φύλλου καταλαμβάνει άρθρο του αείμνηστου δασκάλου Ιωάννη Αλεξανδράκη από τον Κισσό, το οποίο έχει τίτλο ΑΙ ΕΦΕΔΡΙΚΑΙ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΙ ΑΝΗΚΟΥΝ ΕΙΣ ΤΟ ΕΛΛ. ΕΘΝΟΣ. Το δεξιό μέρος της σελίδας καταλαμβάνει η στήλη ΚΡΙΣΕΙΣ με δύο σχόλια. Το ένα με τίτλο Ο Άγιος Βασίλειος και η Ένωσις Γεωργικών Συνεταιρισμών, και το άλλο με τίτλο Γεωργικές Γραμμές, όπου δίνονται συμβουλές προς τους αγρότες.

Η είδηση για ίδρυση βιβλιοθήκης στο Σπήλι.

Στη δεύτερη σελίδα υπάρχουν: α) Επιστολή της ελαιουργικής εταιρίας ΕΤΕΛ με τίτλο ΕΛΑΙΟΠΥΡΗΝΕΣ σε απάντηση άρθρου του Α. Μπικάκη, προέδρου της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Ρεθύμνης. β) Εκτενές κείμενο για το εκπαιδευτικό συνέδριο, που συνήλθε στα Χανιά και διήρκεσε έξι ημέρες. γ) Επάνω δεξιά της σελίδας υπάρχει θεολογικό κείμενο με τίτλο ΤΑ ΕΥΕΡΓΕΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΤΩΝ ΟΜΙΛΙΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, το οποίο υπογράφει Η Κα Ν. Από αυτήν τη σελίδα νομίζω ότι είναι αξιομνημόνευτες δυο μικρές ειδήσεις που έχουν ενδιαφέρον. Ο ηγούμενος της Μονής Πρέβελη κάλεσε τους κατοίκους των χωριών της Γιαλιάς να βοηθήσουν για την επιδιόρθωση του δρόμου του Κουρταλιώτη, υποσχόμενος δωρεάν τροφή, αλλά κανείς δεν παρουσιάστηκε. Η εφημερίδα στηλιτεύει αυτήν την αδιαφορία των κατοίκων. Η δεύτερη μικρή είδηση έχει τίτλο Η κατολίσθησις των Αποστόλων και αναφέρεται στο γνωστό πρόβλημα του Αμαριώτικου χωριού Άγιοι Απόστολοι και γράφει ότι …το Υπουργείον Ανοικοδομήσεως μελετά την ανοικοδόμησιν οκτώ οικισμών εις Αποστόλους.

3.       Φύλλο Νο 25 της 25^ης Δεκεμβρίου 1949.

Το φύλλο αυτό είναι Χριστουγεννιάτικο γι’ αυτό και τα δύο κύρια άρθρα της εφημερίδας, που καλύπτουν τα 2/3 της πρώτης σελίδας, είναι αφιερωμένα στα Χριστούγεννα. Το πρώτο έχει τίτλο ΕΠΙ ΓΗΣ ΕΙΡΗΝΗ και το δεύτερο ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ.

Επαγγελματική διαφήμιση του εκδότη της εφημερίσας.

Και τα δύο αναφέρονται στο γεγονός ότι επιτέλους ο λαός κάνει ειρηνικά Χριστούγεννα μετά από μια δεκαετία πολέμου, κατοχής και εμφυλίου. Από τις ειδήσεις της δεξιάς στήλης της πρώτης σελίδας αναφέρουμε δύο που νομίζουμε έχουν κάποιο ιστορικό ενδιαφέρον για την περιοχή. Η πρώτη αναφέρεται στη χάραξη του δρόμου Λαμπινή – Καρίνες και στη διαμαρτυρία των κατοίκων της Λαμπινής ότι η συγκεκριμένη χάραξη καταστρέφει μεγάλο μέρος από τα αμπέλια του χωριού τους. Η δεύτερη αναφέρεται στην πρωτοβουλία της εφημερίδας για την ίδρυση Βιβλιοθήκης στο Σπήλι και ζητείται από τους αναγνώστες να καταθέσουν στα γραφεία της εφημερίδας βιβλία ή άλλες δωρεές για τον σκοπό αυτόν.

Διαφήμιση επιχείρησης του Σπηλίου.

Στη δεύτερη σελίδα στην αριστερή στήλη με τίτλο ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ διαβάζουμε ότι ο Ηγούμενος της Μονής Πρέβελη[2], μετά την αποτυχία της πρώτης του έκκλησης προς τους κατοίκους της  περιοχή, επανήλθε με νέα πρόσκληση προς τους κατοίκους να βοηθήσουν στην επισκευή και βελτίωση του δρόμου του Κουρταλιώτη, προσφέροντας ημερομίσθιο 12.000[3] δραχμές και τροφή. Μάλιστα στην πρόσκληση αναφέρει ότι …Η Μονή εκτελεί το καθήκον της, τώρα είναι και η σειρά των κατοίκων. Δεν γνωρίζουμε αν αυτή η νέα πρόσκληση προς τους κατοίκους βρήκε ανταπόκριση. Άλλη ενδιαφέρουσα είδηση στην ίδια στήλη είναι ότι εγκρίθηκε η ανοικοδόμηση πλήρους Γυμνασίου στο Σπήλι εις τον λόφον Μαυρόι έξωθι του Σπηλίου. Κάτω αριστερά στην ίδια στήλη υπάρχει έμμετρο κείμενο με τίτλο ΤΑ ΠΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ, που αποτελεί συνέχεια από προηγούμενο φύλλο και υπογράφεται ψευδωνύμως από κάποια ΝΙΤΣΑ. Στην ίδια σελίδα το πάνω μέρος της 2^ης και 3^ης στήλης καταλαμβάνεται από δημοσίευμα του Ανδρ. Αγκριθαράκη με τίτλο Η ΨΕΥΔΟΡΚΙΑ και υπότιτλο ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΟΝ ΑΜΑΡΤΗΜΑ. Η υπόλοιπη σελίδα συμπληρώνεται με ανακοινώσεις και διαφημίσεις.

Αυτά είναι τα τρία σωζόμενα φύλλα της εφημερίδας ΕΠΑΡΧΙΑ και κλείνοντας το παρόν δημοσίευμα διατυπώνω την ευχή και την ελπίδα κάποια στιγμή να επιστραφεί στη Βιβλιοθήκη ο τόμος με τα 37 φύλλα, αφού για τον κατέχοντα δεν έχει ιδιαίτερη αξία, ενώ είναι πολύτιμος για τη ιστορία της επαρχίας Αγίου Βασιλείου και όχι μόνο.

Γένοιτο.

(Δημοσιεύθηκε στην εφημ. Ρεθεμνιώτικα Νέα της 6-12-2023)

---

[1] Οι 1000 δραχμές λίγα χρόνια μετά (1954) μετατράπηκαν σε μία δραχμή.

[2] Τότε ήταν ηγούμενος ο Διονύσιος Σταφυλάκης.

[3] Διάβαζε 12 δραχμές.

ΕΝΑ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ

Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου

ΕΝΑ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ

Ενόψει της επικείμενης εορτής του Αγίου Γεωργίου σκέφτηκα να γράψω για ένα θαύμα του Αγίου Γεωργίου Περιβολίων, όπως αυτό περιγράφεται στη Ρεθεμνιώτικη εφημερίδα «Δημοκρατία» του 1925 και που λόγω του ενδιαφέροντός του νομίζω ότι αξίζει να το ξαναδούμε και σήμερα, επειδή σχεδόν εκατό χρόνια μετά την πρώτη του δημοσίευση, παραμένει άγνωστο.

Η εφημερίδα και ο εκδότης

Ο λογότυπος του φύλλου της «Δημοκρατίας»
στο οποίο δημοσιεύθηκε το θαύμα.

Ο Νίκος Κ. Αδρουλιδἀκης (1896-1973) υπήρξε, κατά τη γνώμη μου, από τα πιο φωτεινά και πιο ανήσυχα μυαλά του Ρεθύμνου.  Δικηγόρος, δημοσιογράφος και εκδότης εφημερίδων διέπρεψε σε όλους τους τομείς στους οποίους δραστηριοποιήθηκε. Ιδιαίτερα στον εκδοτικό τομέα εξέδωσε ή διεύθυνε έξι (αριθμός 6!) εφημερίδες με σημαντικότερη τη «Δημοκρατία», η οποία εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1922 και κυκλοφόρησε για μια δεκαετία, δηλαδή μέχρι τον Οκτώβρη του 1932. Όπως ήταν φυσικό η εφημερίδα εξέφραζε τα φρονήματα του εκδότη της, δηλαδή ήταν σφόδρα αντιβασιλική υποστηρίζοντας την αβασίλευτη δημοκρατία που τότε για πρώτη φορά εφαρμοζόταν στην Ελλάδα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτής της εφημερίδας ήταν η υιοθέτηση της δημοτικής γλώσσας, κάτι πρωτοποριακό για μια εποχή που παντού στην Ελλάδα κυριαρχούσε η καθαρεύουσα.

Κατά τη γερμανική κατοχή ο Ν. Ανδρουλιδάκης συνελήφθη και μεταφέρθηκε στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου ευτυχώς και κατόρθωσε να επιβιώσει και να επιστρέψει σώος στο Ρέθυμνο.  Μετά την Κατοχή εξέδωσε για μια διετία (1949-1950) άλλη μια σπουδαία εφημερίδα, την «Πολιτεία», η οποία δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα Αθηναϊκά φύλλα, τόσο ως προς την εμφάνιση όσο και ως προς το περιεχόμενο.

Ο Άγιος Γεώργιος Περιβολίων

Ο Άγιος Γεώργιος είναι ο αγαπημένος ναός των Περβολιανών. Δεσπόζει στον λόφο πάνω από τα Περιβόλια και είναι σαν να αγκαλιάζει και προστατεύει τον οικισμό.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου σε σκίτσο του
Ηρακλειώτη Γιώργου Λυδάκη, από το βιβλίο
τουΤιμόθεου Βενέρη «Το Αρκάδι διά των αιώνων».

Τα τελευταία χρόνια, με την φροντίδα των πιστών και των ιερωμένων, έχει ανακαινιστεί πλήρως τόσο ο ναός όσο και ο περιβάλλων χώρος.

Η εκκλησία είναι παλαιά και ανάγεται τουλάχιστον στην εποχή της Βενετοκρατίας.  Υπήρξε μοναστήρι με το όνομα Μονή Αγίου Γεωργίου του Χλώρη ή Μυλούρη και ανήκε στη Μονή Αρκαδίου. Στο ταξιδιωτικό βιβλίο του F.W.Sieber «Ταξίδι στην νήσο Κρήτη κατά το έτος 1817», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά σε μετάφραση του συμπατριώτη μας Γιάννη Βολανάκη, αναφέρονται δύο στοιχεία άγνωστα ως τώρα, τα οποία αφορούν τον ναό του Αγίου Γεωργίου Περιβολίων. Το πρώτο στοιχείο είναι ότι ο Sieber επισκέφθηκε τον ναό την ημέρα της γιορτής του Αγίου Δκαι διαπίστωσε ότι γινόταν πανηγύρι με πλήθος πιστών. 

Ο ναός όπως είναι σήμερα. Διακρίνονται οι τάφοι
των Τεσσάρων Μαρτύρων στον προαύλιο χώρο.

Το δεύτερο στοιχείο που αναφέρει είναι ότι χτύπησε η καμπάνα του ναού για τον εσπερινό, επομένως η απαγόρευση χρήσης καμπάνας στους χριστιανικούς ναούς, που ίσχυε επί Τουρκοκρατίας, δεν ίσχυε για τον Άγιο Γεώργιο Περιβολίων, πράγμα που σημαίνει ότι ίσως του είχε παραχωρηθεί αυτό το προνόμιο, επειδή ήταν μετόχι της Μονής Αρκαδίου που ήταν σταυροπηγιακό μοναστήρι.

Μετά τον μαρτυρικό θάνατο των Τεσσάρων Μαρτύρων του Ρεθύμνου το 1824, τα σκηνώματά τους μεταφέρθηκαν και τάφηκαν έξω από τον ναό του Αγίου Γεωργίου, όπου και σήμερα βρίσκεται το τάφος τους.  Το 1977 το ένα κλίτος του ναού αφιερώθηκε στους Τέσσερις Μάρτυρες.

Το θαύμα

Ας δούμε όμως το θαύμα (όσοι δεν πιστεύουν στα θαύματα ας βάλουν εισαγωγικά στη λέξη), όπως αυτό περιγράφεται στο φύλλο της 31^ης Μαΐου 1925 της εφημερίδας «Δημοκρατία» του Νίκου Ανδρουλιδάκη:

Ο ΑΓΙΟΣ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ

Οἱ πιστεύοντες ὅτι πέρασε ἀνεπιστρεπτί ἡ ἐποχή τῶν θαυμάτων, δέν νομίζουν καλῶς. Θαύματα γίνονται ἀκόμη καί σήμερα ἐφ’ ὅσον οἱ Ἅγιοι θελήσουν νά κρατήσουν τό κύρος των παρά τοῖς πιστοῖς. Ἔτσι συνέβη ὅ,τι θά ἀφηγηθῶμεν.

Λεπτομέρεια τοπογραφικού σχεδίου του Ρεθύμνου
του λοχαγού Κων. Παπαθανασίου έτους 1925. 
Διακρίνεται καθαρά το η θέση "Ζολώτα", όπου 
ήταν τοποθετημένο το κουτί με τον οβολό των
πιστών για τον Άγιο Γεώργιο. 

Εἰς τά Περιβόλια, τό ὡραῖον προάστειόν μας, ὑπάρχει καί ἱερουργεῖται ὁ Ναός τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Εἶναι ὁ ἀγαπημένος Ἅγιος τῶν Περιβολίων καί ὁ καθεδρικός Ναός, νά ποῦμε, τοῦ προαστείου.

Εἰς τό ἐξοχικόν Κέντρον τοῦ κ. Ζολώτα (σ.σ. Το καφενείο-ταβέρνα του Ζολώτα ήταν στη συμβολή των οδών Μ. Πορτάλιου και Αιγαίου στο κτίσμα που σώζεται μέχρι σήμερα. Επικράτησε ως τοπωνύμιο, όπως βλέπουμε σε χάρτη της ίδιας εποχής) ἕνα κουτάκι, ἀνῆκον εἰς τον Ἁγιον, εἶναι ἐκτεθειμένον εἰς τήν  κοινήν εὐλάβειαν. Ὁ κάθε Χριστιανός περνῶντας ἀπ’ ἐκεῖ ρίχνει τόν ὀβολόν του. Τόν περασμένον Δεκέμβριον, (σ.σ. Βρισκόμαστε στον Μάιο του 1925) ἀνοιγέντος τοῦ χρηματοκιβωτίου τούτου τοῦ Ἁγίου, εὑρέθη μία χρυσή ὀθωμανική λίρα. Δέν ἐγνώσθη ἀπό ποῖον πιστόν προσεφέρθη ἡ λίρα.

Ο οδοντίατρος
Ανδρέας Ν. Βρυσανάκης.

Ἐκεῖνο ὅμως ποῦ ἔγινε γνωστόν εἶναι ὅτι ἐδέησε νά πωληθῇ ἡ λίρα, διότι ὁ Ἅγιος εἶχεν ἀνάγκην σημερινῶν δραχμῶν διά νά μπαλώσῃ μερικά μπαλώματα. Ἐπωλήθη πράγματι καί ἀπό χειρός εἰς χεῖρα, ἔφθασε μέχρι τοῦ γνωστοῦ Ἀλεξομανώλη (σ.σ. Μάλλον πρόκειται για τον γνωστό δωσίλογο επί γερμανικής κατοχής), ὅστις τήν ἐνεπιστεύθη εἰς τόν ὀδοντίατρον κ. Ἀνδρέαν Βρυσανάκιν πρός χρύσωσιν τῶν δοντιῶν του.

Ἔτσι ἐξελίσσετο ἡ ὑπόθεσις ὅτε ὁ Ἀλεξομανώλης μιᾷ τῶν ἡμερῶν τοῦ τελευταίου Φεβρουαρίου μετέβη εἰς τόν ὀδοντϊατρόν του, πρός θεραπείαν τῶν ὀδόντων του. Ἀλλ’ ἡ ἔκπληξις του ὑπῆρξε τραγική ὅταν ὁ ίατρός του τόν ἐπληροφόρησεν ὅτι ἡ λίρα ἐξηφανίσθη. Ἦτο φανερά ἡ ἄλλωστε γνωστή εἰλικρίνεια τοῦ ὀδοντϊατροῦ, ὥστε ὁ Ἀλεξομανώλης ν’ ἀρχίσῃ νά σκέπτεται ὅτι ἡ λίρα τυχαίως θά ἐχάθη.

Διαφήμιση του 1909 του οδοντιάτρου Ανδρ. Βρυσανάκη.
Στην τελευταία γραμμή της διαφήμισης αναγράφεται
«Τους απόρους δωρεάν εκάστην Πέμπτην και Σάββατον»,
γεγονός που δείχνει τα φιλάνθρωπα αισθήματα του γιατρού.

Ἀλλ’ ὁ κ. Βρυσανάκις ἐπέμενε νά  ἰσχυρίζεται ὅτι τήν εἶχε ἐναποθέσει εἰς τό πορτοφόλι του, τυλιγμένην σέ χαρτί καί ὅτι ἐκεῖθεν ἦτο ἀδύνατον νά ἐχάνετο, φυσικόν χαμόν.

Τό πρᾶγμα εἶχε σχεδόν λησμονηθῆ, ὅτε, πρό 15 ἡμερῶν, ὁ Ταμίας τῆς Ἐνοριακῆς Ἐπιτροπείας Περιβολίων ἀνοίξας την κασέλαν του, ἐν ᾗ ἐφύλασσε καί το Ταμεῖον τῆς Ἐκκλησίας, εὑρίσκει την γνωστήν ὀθωμανικήν λίραν, τυλιγμένην σέ χαρτί, μεταξύ χαρτονομισμάτων. Τό πρᾶγμα καταντᾶ ἀπίστευτον, ἀλλά καί διά ταῦτα ἀποτελεῖ θαῦμα. Ἐπιμαρτυρῶνται τά ἑξῆς σημεία ἀπό μάρτυρας ἀξιοπίστους, ὥστε νά δυσκολεύεται κανείς νά μή πιστεύσῃ τό θαῦμα:

1^ον) Ὁ ἰατρός κ. Βρυσανάκις παρέλαβε καί ἐφύλαξε τήν λίρα καλῶς.

2^ον) Ὁ κ. Ἀλεξάκις τήν παρέδωσεν εἰς τον ἰατρόν.

3^ον) Ἡ λίρα ἐξηφανίσθη ἐκ τοῦ κ. Βρυσανάκη.

4^ον) Εὑρέθη εἰς το Ταμείον τοῦ Ἁγίου, τό ὁποῖον φυλάσσεται εἰς τήν οἰκίαν τοῦ Ἐπιτρόπου.

5^ον) Οὐδεμίαν ἄλλην λίραν εἶχε τό Ταμεῖον τοῦ Ἁγίου.

6^ον) Ἡ εὑρεθεῖσα λίρα εὑρέθη τυλιγμένη εἰς τό αὐτό χαρτί μέ τό ὁποῖον τήν εἶχε τυλίξει ὁ ἰατρός.

Καί δι’ ὅλ’ αὐτά ὁ κοσμάκις ἀκούει εὐλαβῶς τό θαῦμα, ὁ δέ θαυματουργήσας Ἅγιος ἐπύκνωσε τάς τάξεις τῶν προσκυνητῶν του. Ἡμεῖς τό ἀναφέρομεν ἁπλῶς χωρίς καί νά νομίζωμεν ὅτι δέν θά εὑρεθοῦν καί πολλοί Θωμάδες ἐπιμένοντες νά ἴδουν τόν τύπον τῶν ἥλων!

Το κείμενο είναι ανυπόγραφο, αλλά είναι προφανές ότι είναι του εκδότη της εφημερίδας Νίκου Ανδρουλιδάκη.

(Δημοσιεύθηκε στην εφημ. "Ρέθεμνος", φ. 22/4/2023).

ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΕΝΟΣ «ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ» ΘΗΣΑΥΡΟΥ (Η τρύπα του Νιζάμη)

 Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου

 ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΕΝΟΣ «ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ» ΘΗΣΑΥΡΟΥ

(Η τρύπα του Νιζάμη)

 Με αφορμή το πρόσφατο «Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού» στην πόλη μας θυμήθηκα ένα αληθινό κυνήγι ενός «πραγματικού» θησαυρού, που έλαβε χώρα στο Ρέθυμνο, τέτοια εποχή πριν 115 χρόνια και αναστάτωσε όχι μόνο το Ρέθυμνο, αλλά και ολόκληρη την Κρήτη. Αποφάσισα να ψάξω λίγο περισσότερο το θέμα ερευνώντας τον Τύπο της εποχής.

Εφημ. "Αναγέννησις" Ρεθύμνης,
 φ. 13-3-1907

Στο Ρέθυμνο τη στιγμή που συνέβη το γεγονός, κυκλοφορούσε μόνο η εφημερίδα «Αναγέννησις», η οποία στις 13-3-1907, δημοσιεύει σχετικό ρεπορτάζ με τίτλο «Ο θησαυρός του Σακήρ».Για να αντλήσω περισσότερες πληροφορίες κατέφυγα στον Τύπο των δύο γειτονικών μας πόλεων, δηλαδή των Χανίων και του Ηρακλείου. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι το θέμα είχε απασχολήσει σε μεγάλο βαθμό και την κοινή γνώμη των γειτονικών πόλεων.

Εφημ. "Λευκά Όρη" Χανίων, φ. 8-3-1907.

Στα Χανιά η εφημερίδα «Λευκά Όρη» στις 8-3-1907 δημοσιεύει υπό τύπον χρονογραφήματος κείμενο με τον τίτλο «Ο θησαυρός των αγαλμάτων» και στο ίδιο φύλλο τη σχετική είδηση με τίτλο «Ο αρχαιολογικός θησαυρός». Το «Ελεύθερον Βήμα» στις 17-3-1907 δημοσιεύει κείμενο με τίτλο «Οι αρχαιολογικοί θησαυροί του Σακήρ Σουλεϊμάν». Το Χανιώτικο περιοδικό «Κρητικός Αστήρ» τχ. 9 (15-3-1907) δημοσιεύει κείμενο για το θέμα με τίτλο «Ο κεκρυμμένος θησαυρός».

Εφημ. "Ελεύθερον Βήμα"
Χανίων, φ. 17-3-1907.

Στο Ηράκλειο η εφημερίδα «Ίδη» στο φύλλο της 17-3-1907 έχει εκτεταμένη ανταπόκριση από το Ρέθυμνο με τίτλο «Ο θησαυρός της Ρεθύμνης», ενώ στο φύλλο της 31-3-1907 δίνει συνέχεια στο θέμα με δημοσίευμα που φέρει τον τίτλο «Ο Θησαυρός της Ρεθύμνου» (sic).

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1944, ο Ρεθεμνιώτης δημοσιογράφος και συγγραφέας Μίνως Ανδρουλιδάκης περιλαμβάνει την ιστορία, ως διήγημα με τίτλο «Η τρύπα του αράπη», στο βιβλίο του «Ιστορίες από την Κρήτη».

Εφημ. "Ίδη" Ηρακλείου, φ. 17-3-1907.

Ο αείμνηστος Γιώργης Εκκεκάκης είχε εντοπίσει το γεγονός και έγραψε γι’ αυτό στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση» στο φύλλο της 15 Μαρτίου 1997 με τίτλο «Μια πραγματική ιστορία με… κυνήγι θησαυρού στο παλιό Ρέθυμνο».

Τέλος τον  Γενάρη του 2002 ο Γιάννης Δογάνης αναδημοσιεύει στην εφημερίδα «Ρέθεμνος» της 8^ης Ιανουαρίου 2002 κείμενο του αείμνηστου Κώστα Ξεξάκη με τίτλο «Η τρύπα του Νιζάμη.

Ας δούμε όμως πως έχει η ιστορία με βάση τα δημοσιεύματα που αναφέραμε παραπάνω:

Ο Νιζἀμης και ό Ρωμιός

Περιοδικό "Κρητικός Αστήρ",
τχ. 9/15-3-1907.

Στις αρχές του 1907 σε ένα καφενείο της Προύσας της Τουρκίας, ένας πρώην Λοχίας του Τουρκικού στρατού, ονόματι Σακήρ Σουλεϊμάν και ένας ντόπιος ελληνικής καταγωγής επιδίδονται σε μαστιχοποσία. Υπό την επήρεια του ποτού και του ναργιλέ ο Τούρκος εκμυστηρεύεται στον Έλληνα κάτι για το οποίο δεν έχει μιλήσει ποτέ στο παρελθόν. Παίρνοντας προφυλάξεις και χαμηλώνοντας τη φωνή του, αποκαλύπτει στον Έλληνα ομοτράπεζό του ότι γνωρίζει, μόνο αυτός, την ύπαρξη ενός μεγάλου θησαυρού στην περιοχή του Ρεθύμνου, όπου πριν πολλά χρόνια είχε υπηρετήσει ως λοχίας (Νιζάμης) του τουρκικού στρατού. Παρουσίασε την ιστορία με τέτοια τέχνη και πειστικότητα, ώστε ο Έλληνας ακροατής του όχι μόνο να την πιστέψει, αλλά να του γίνει εμμονή και πάθος η απόκτηση αυτού του μυθικού θησαυρού.

Εφημ. "Ίδη Ηρακλείου", φ. 31-3-1907.

Δεν σκέφτεται πια τίποτε άλλο παρά πως θα επαναφέρει τον Νιζάμη στην Κρήτη και πως θα εξασφαλίσει τα δικαιώματα και των δύο από το Κρητικό Δημόσιο. Επειδή δεν είναι ευχερές για κείνον να συνοδεύσει τον Νιζάμη στην Κρήτη, τον πείθει να επισκεφτεί τον αδελφό του ιεροψάλτη στον Πειραιά και από κοινού να καταστρώσουν το σχέδιο δράσης. Πράγματι αποφασίζουν να κατέβουν στην Κρήτη και αφού εξασφαλίσουν τα δικαιώματά τους τότε μόνο ο Νιζάμης να προβεί στην υπόδειξη της θέσης του θησαυρού.

Στα Χανιά

Πράγματι κατά τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου του 1907 εμφανίστηκε στα Χανιά ένας ηλικιωμένος Οθωμανός, την εικόνα του οποίου περιγράφει παραστατικά Χανιώτικη εφημερίδα της εποχής: 

Ο Νιζάμης Σακήρ Σουλεϊμάν

«…Μία γεροντική φυσιογνωμία χωμένη εἰς τό πλατύ καί παλαιόν μέλαν παλτόν, φέρουσα ἐρυθρόν πεπαλαιωμένον φέσιον καλύπτον τό ἥμισυ τῶν ὤτων, μεγάλοι καί ζωηροί ὀφθαλμοί συστρεφόμενοι ἐντός τῶν κογχῶν μετά μεγάλης εὐ

κολίας…». Ζήτησε με μεγάλη επιμονή να συναντήσει τις Αρχές της Κρητικής Πολιτείας, προκειμένου να ανακοινώσει κάτι πολύ σημαντικό. Μετά από επίμονες οχλήσεις τελικά έγινε δεκτός από εκπρόσωπο της Κρητικής Κυβέρνησης στον οποίο διηγήθηκε την ακόλουθη ιστορία: Πριν από είκοσι περίπου χρόνια, όταν υπηρετούσε ως στρατιώτης του Τουρκικού στρατού στην περιοχή του Ρεθύμνου ανακάλυψε με ένα συνάδελφό του ένα υπόγειο σπήλαιο μέσα στο οποίο υπήρχαν στοές με σειρά αγαλμάτων αριστερά και δεξιά και πολλά χάλκινα αντικείμενα. Με τον συνάδελφό του αποχώρησαν κλείνοντας την είσοδο του σπηλαίου και ορκίστηκαν να μη μιλήσουν σε κανέναν για το θέμα. Μετά από λίγο καιρό ο συνάδελφος του Σακήρ πέθανε, ενώ ο ίδιος αναχώρησε από την Κρήτη μαζί με τον υπόλοιπο Τουρκικό στρατό. Έκτοτε το θέμα δεν ανακινήθηκε. 

Από τυ βιβλίο του Μίνωα Ανδρουλιδάκη
"Ιστορίεςαπό την Κρήτη".

Τώρα ζητούσε 200.000 δραχμές προκειμένου να υποδείξει το μέρος όπου υπήρχε ο θησαυρός. Ο εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, που κατά πάσα πιθανότητα ήταν ο Ν.Χ. Φανδρίδης, Σύμβουλος (υπουργός) της Παιδείας και Δικαιοσύνης φαίνεται ότι πείσθηκε από τα λεγόμενα του Σακήρ, όμως αρνήθηκε κατηγορηματικά να του καταβάλει χρήματα προκειμένου να υποδείξει το σημείο του θησαυρού. Όταν ο Σακήρ είδε την κατηγορηματική άρνηση των Αρχών, τελικά πείστηκε να λάβει την αμοιβή που προέβλεπε ο νόμος για αυτές τις περιπτώσεις, εφόσον βρισκόταν ο θησαυρός.

Εφημ. "Κρητική Επιθεώρηση", φ. 15-3-1997.

Έτσι ο Τούρκος Σακήρ μαζί με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Ιωάν. Βούλγαρη και δύο διερμηνείς, οι οποίοι ήταν απαραίτητοι επειδή ο Τούρκος δεν γνώριζε Ελληνικά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο της ακτοπλοΐας για να μεταβούν στο Ρέθυμνο. Παράλληλα η Κυβέρνηση τηλεγράφησε στον Έφορο Αρχαιοτήτων Στέφ. Ξανθουδίδη στο Ηράκλειο να σπεύσει στο Ρέθυμνο προκειμένου να εποπτεύσει των ανασκαφών.

Στο Ρέθυμνο

Η παραπάνω φωτογραφία, καθώς και η επόμενη
είναι από το αρχείο του ΙΛΜΡ και ευχαριστώ την
κ. Αναστασία Πλατυρράχου που μου παραχώρησε
την άδεια να τη δημοσιεύσω.

Έτσι ο Σακήρ την Καθαρή Δευτέρα 5 Μαρτίου 1907 βρίσκεται σε ένα ανάστατο Ρέθυμνο, δεδομένου ότι έχουν μαθευτεί τα διαδραματιζόμενα. Ο πυρετός του προσδοκώμενου θησαυρού έχει καταλάβει τους πάντες. Με αδημονία περιμένουν την άφιξη του Εφόρου Αρχαιοτήτων από το Ηράκλειο, προκειμένου να αρχίσει η επιχείρηση ανεύρεσης του θησαυρού. Μεταξύ του λαού γίνονται διάφορες υποθέσεις για τη θέση του θησαυρού, με άλλους να λένε ότι βρίσκεται στη Φορτέτζα, άλλους στο Αμάρι και άλλους στου Σταυρωμένου. Επιτέλους ο Έφορος, παρά την τρικυμία που επικρατεί αποβιβάζεται στο Ρέθυμνο και όλα πια είναι έτοιμα να ξεκινήσει η επιχείρηση. Ο Σακήρ δήλωσε ότι το μέρος που κρύβεται ο θησαυρός βρίσκεται ανατολικά της πόλης σε απόσταση δυόμιση ωρών.

Την ατμόσφαιρα που επικράτησε στο Ρέθυμνο περιγράφει παραστατικά εφημερίδα της εποχής: «Ἡ πρωΐα τῆς Καθαρᾶς Τρίτης εὗρε το Ρέθυμνον ἀνάστατον. Ὅλα τά ζῶα ἐμισθώθησαν διά τήν πρός τό μέρος τῶν θησαυρῶν ἐκστρατείαν. Δέν περιγράφεται ἡ φρενῖτις ἥτις κατέλαβε τούς κατοίκους τῆς σεμνῆς πόλεως τῆς ἄκρας σοβαρότητος. Στηριζόμενοι εἰς τά φαντάσματα τοῦ Νιζάμη ἔπλασαν ὄνειρα θερινῆς νυκτός ἐν μέσῳ χειμῶνι. Ἐφαντάσθησαν πλούτη ἀ

Άλλη μια ομάδα θησαυροθήρων στη
Σκαλέτα καθ' οδόν προς Λατζιμά.

μύθητα, μουσεία πρωτότυπα, κίνησιν ἀτμοπλοίων, περιηγητάς, σχέδια ἐπιχειρήσεων καί τόσα ἄλλα. Ὁλα δέ ταῦτα εἰς ἕνα παραμύθι τοῦ Νιζάμη!».

Ο Σακήρ ζήτησε να συνοδεύσει την εκστρατεία  Ρωσικός στρατός, όμως ο Νομάρχης Ρεθύμνης Γεώργιος Μαρής δεν έκανε το αίτημα δεκτό. Το πρωί της Τρίτης 6 Μαρτίου 1907 ήταν όλα έτοιμα για αρχίσει η επιχείρηση. Πλήθος πεζών και εφίππων είχε κατακλύσει την οδό Τσάρου (Αρκαδἰου), η οποία ποτέ στο παρελθόν δεν είχε δει τόσο πλήθος και τόσο ενθουσιασμό. Δόθηκε το σύνθημα και όλο αυτό το πλήθος με επικεφαλής τον Νιζάμη, τον Νομάρχη, τον Έφορο Αρχαιοτήτων, και τους Υποπροξένους της Αγγλίας Θ. Τριφύλλη και της Ρωσίας Γ. Χατζηγρηγοράκη, διά της Πύλης της Άμμου ξεκίνησε με κατεύθυνση ανατολικά. Κατά τη διάρκεια της πορείας το πλήθος αυξανόταν συνεχώς με κατοίκους των γύρω χωριών και μετά από δυόμισι ώρες πορεία έφτασαν στο ύψωμα του Λατζιμά όπου και σταμάτησαν.

Οι αγωνιώδεις έρευνες

Εφημ. "Ελεύθερον Βήμα" Χανίων,
φ, 24-3-1907.

Εκεί στη θέση «Γρᾶς ο Δέτης» στην κορυφή του λόφου υπήρχε τουρκικός στρατιωτικός πύργος (κουλές), στον οποίο έφτασε ο Νιζάμης και μετά βάδισε εκατό βήματα νότια του κουλέ, όπου κατά την εκτίμηση και τη μνήμη του έπρεπε να βρίσκεται η φραγμένη είσοδος του σπηλαίου. Ο Νιζἀμης ψάχνει αγωνιωδώς για την είσοδο του σπηλαίου, όμως ματαίως. Μετά την πάροδο τόσων χρόνων τα πάντα είχαν αλλάξει. Ο τόπος είχε εκχερσωθεί και καλλιεργηθεί. Αναστατωμένος ο Σακήρ ζητά να ανασκάψουν το σημείο, όμως το στόμιο του σπηλαίου δεν βρίσκεται πουθενά. Η αγωνία μετατρέπεται σε απογοήτευση. Μετά από αναζήτηση ωρών ο Νιζάμης παραδέχεται ότι ίσως να μη θυμάται καλά και πολλοί απογοητευμένοι άρχισαν κατά το σούρουπο να επιστρέφουν στην πόλη. Υπήρξαν όμως και αρκετοί, ανάμεσά τους και ο Σακήρ, που δεν έχασαν την πίστη τους ότι θησαυρός υπάρχει και παρέμειναν στο σημείο συνεχίζοντας την έρευνα. Ο Έφορος Αρχαιοτήτων Στέφανος Ξανθουδίδης δήλωσε ότι δεν είναι δυνατόν στο σημείο αυτό να υπάρχουν τέτοια αρχαιολογικά ευρήματα και αναχώρησε για το Ηράκλειο.

Εφημ. "Ρέθεμνος", φ. 8-1-2002.

Η Κυβέρνηση παρόλα αυτά αποφάσισε να συνεχιστεί η έρευνα υπό την επίβλεψη του καθηγητή και εφόρου του Μουσείου Ρεθύμνης Μιχαήλ Πρεβελάκι. Όμως μετά από αρκετές ημέρες το αποτέλεσμα υπήρξε το ίδιο, οπότε η επιχείρηση έληξε και ο Νιζάμης αναχώρησε για την πατρίδα του. Γράφει μια κρητική εφημερίδα πικρόχολα: «Μετά τάς γλυκείας ημέρας τῶν Ἀπόκρεων καί τῶν Κουλούμων ἐπῆλθεν ἡ πικρά ἀπογοήτευσις τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὁ δέ Σακήρ Σουλεϊμάν ἀνεχώρησε διά Χανιά ἐκ Καστελλίου Μυλοποτάμου (σ.σ. Πανόρμου), χωρίς μάλιστα, διά τό ἀσκανδάλιστον ὡς λέγεται, νά διέλθῃ διά Ρεθύμνης.

Επίλογος

Οι εφημερίδες διακωμώδησαν το θέμα και έψεξαν την Κυβέρνηση που πίστεψε τα λόγια ενός φαντασιόπληκτου. Το όλο θέμα υπήρξε πηγή έμπνευσης για τους καρναβαλιστές του επόμενου καρναβαλιού στο Ρέθυμνο το 1908 και ο ποιητής του Ρεθύμνου Γιώργης Καλομενόπουλος απαθανάτισε το γεγονός με έναν στίχο στο ποίημά του "Πολύ παλιές Απόκριες".

ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ

Γύρα από τα 1908-1909

Χρόνια παλιά. Καιρούς μακριά

τη ρεθεμνιώτικη Αποκριά

με κέφι πάντα άκρατο

στην πόλη μας τη σκάρωνε

και τέλεια τη μασκάρωνε 

ένα άξιο "Κομιτάτο".

"Χασές", Καούνης, Γοβατζής,

Τίτος Ζακάκης, Δερμιτζής,

Καφάτος, Πενθερούδης,

ο Μανουσάκης κι ο Ααστρινός,

Καλομενόπουλος Γιαννιός,

Κούνουπας και Σκουλούδης.

Εις του Σωτήρχο, επιτροπή,

στέκονταν όλοι χαρωποί

να δώσουν τα βραβεία.

(Στη σάτιρα του λιμανιού, 

του Δημητρού του Κορωνιού

οι γιοί είχαν τα πρωτεία).

Και περασμένα, πάλι αυτοί

οι ίδιοι είχαν βραβευτή

στην "Τρύπα του Νιζάμη".

(Δημοσιεύθηκε στην εφημ. "Ρεθυμνιώτικα Νέα", φ. 1-3-2023).

---

 [Ioannis P1]