ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΟ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Κωστή Ηλ. Παπαδάκη

Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα αυξημένο ενδιαφέρον για την έρευνα, καταγραφή και διάσωση των τοπωνυμίων στον ελλαδικό χώρο. Μια σχετική αναζήτηση στο διαδίκτυο αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Ανάλογο, αν όχι μεγαλύτερο, είναι το ενδιαφέρον αυτό και στην Κρήτη, όπου υπάρχουν διάσπαρτες σχετικές εργασίες με αποκορύφωμα τα πρακτικά του συνεδρίου Τα Κρητικά Τοπωνύμια, το οποίο διοργανώθηκε στο Ρέθυμνο το 1998 από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης. Αλλά και στα επαρχιακά συνέδρια που ακολούθησαν, δηλαδή του Μυλοποτάμου (2003), του Αγίου Βασιλείου (2008) και του Αμαρίου (2010), υπήρξαν πολλές ανακοινώσεις με τοπωνυμικό ενδιαφέρον. Ιδιαίτερα στο συνέδριο για την Επαρχία Αγίου Βασιλείου, στα πλαίσια της έκδοσης των πρακτικών, κυκλοφόρησε πρόσφατα ογκώδης αυτοτελής έκδοση με τίτλο Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου. Συγγραφέας ο χαλκέντερος, πολυγραφότατος συμπολίτης Κωστής Ηλ. Παπαδάκης. Είναι  άξιος συγχαρητηρίων και θαυμασμού ο εν λόγω συγγραφέας τόσο για την εργατικότητα και παραγωγικότητά του, όσο και για την ποιότητα και πληρότητα των δημοσιευμάτων του.

Ο τόμος με το Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου εκτείνεται σε 656 σελίδες και περιλαμβάνει τα τπν. 39 χωριών, τα οποία συνολικά ανέρχονται σε μερικές χιλιάδες. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα προσωπικό άθλο του Κωστή Παπαδάκη, ο οποίος είναι αποτέλεσμα μακράς, επίμονης και συστηματικής προσπάθειας. Ένα έργο που μόνο συλλογική προσπάθεια θα μπορούσε να φέρει εις πέρας, κατάφερε να το ολοκληρώσει μόνος του και μάλιστα με εντυπωσιακή αρτιότητα. Γιατί δεν περιορίζεται σε απλή παράθεση των τπν., αλλά διαπραγματεύεται το θέμα του με τέτοιον τρόπο, ώστε το τοπωνυμικό κάθε χωριού να αποτελεί μια αυτοτελή ολοκληρωμένη εργασία. Συγκεκριμένα αρχικά δίδονται γενικές πληροφορίες για κάθε χωριό, όπως θέση, υψόμετρο, πληθυσμός, απόσταση από το Ρέθυμνο κ.ά. Στη συνέχεια προχωρεί σε εκτενή αναφορά στο όνομα του κάθε χωριού τόσο από ετυμολογική όσο και ιστορική άποψη αναφερόμενος στις μέχρι τώρα γνωστές δημοσιευμένες απόψεις, εκφράζοντας παράλληλα και τη δική του άποψη. Ακολουθεί παράθεση των διοικητικών μεταβολών που υπήρξαν για το χωριό στη διάρκεια του χρόνου.  Τέλος γίνεται παράθεση των τπν. με γεωγραφικό προσδιορισμό της θέσης τους, αναφορικά με το χωριό, στην περιφέρεια του οποίου ανήκουν. Τα τπν. παρατίθενται σε αιτιατική πτώση και αποδίδονται όπως εκφέρονται από το στόμα του λαού (π.χ. στη Gάτω Βρύση ή στη Dαβέρνα ή στο bόρο τση Λιβάδας). Όμως εκείνο το οποίο θεωρώ ως το σημαντικότερο μέρος του βιβλίου είναι ο σχολιασμός και η τεκμηρίωση της πλειονότητας των αναφερόμενων τπν. Εγχείρημα δύσκολο που απαιτεί σφαιρική γνώση του αντικειμένου και εκτεταμένη έρευνα. Γι αυτό σπανίως συναντάμε τοπωνυμικές εργασίες με τέτοια τεκμηρίωση, αφού συνήθως γίνεται απλή παράθεση των τπν. χωρίς κανένα σχολιασμό. Το γεγονός ότι αυτό έγινε σε ένα έργο τέτοιας έκτασης και σε ένα τέτοιο πλήθος τπν. το καθιστά μοναδικό στο είδος του.

Τα τπν. αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας ενός τόπου και η διάσωσή τους από την εξαφάνιση αποτελεί εθνικό καθήκον. Η ερήμωση των χωριών μας και η σταδιακή αναχώρηση των γεροντότερων καθιστά αυτό τον κίνδυνο άμεσο. Για το λόγο αυτό θεωρώ σημαντική τη συμβολή του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη στην κατεύθυνση αυτή. Του οφείλουμε ευχαριστίες και συγχαρητήρια.

Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

(Δημοσιεύθηκε στα Ρεθεμνιώτικα Νέα)